Kennis van klimaatrisico’s
De NAS is gebaseerd op kennis die is ontwikkeld in het kader van het onderzoeksprogramma Kennis voor Klimaat (KvK, 2008 – 2014).
De eerste nationale integrale klimaatrisico-analyse
De eerste en tot nu toe enige nationale integrale klimaatrisicoanalyse dateert uit 2015. Deze analyse is uitgevoerd voor de NAS2016 en medegefinancierd door een aantal ministeries die bij de NAS betrokken zijn. De coördinatie ervan was in handen van het Planbureau voor de Leefomgeving. De analyse is uitgevoerd op basis van onderzoeksresultaten van het programma Kennis voor Klimaat en omvat onder meer samenvattende analyses per sector, methodologie-ontwikkeling voor het vergelijkbaar maken van risico’s uit verschillende sectoren, en het uitvoeren zelf van de nationale klimaatrisico- en impacteanalyse.
Actualisatie van de nationale integrale klimaatrisicoanalyse
Het is belangrijk om de kennis van klimaatrisico’s actueel te houden, want klimaatverandering vormt een nieuw kennisterrein van slechts een paar decennia oud.
Alleen met actuele kennis van klimaatrisico’s kunnen gemeenten en provincies, maar ook het rijk, gestelde prioriteiten in het klimaatadaptatiebeleid evalueren en waar nodig bijstellen en aanvullen, zodat adaptatiemaatregelen gericht blijven op de grootste risico’s.
Een nieuwe nationale integrale klimaatrisicoanalyse is daarom nodig. Deze moet in ieder geval het volgende omvatten:
- Uitvoeren van nieuwe sectoranalyses of actualiseren van de sectoranalyses uit 2014,
- Evalueren en verbeteren van methodes voor nationale risico- en urgentieanalyses die in 2014/2015 ontwikkeld zijn,
- Uitvoeren van nieuwe nationale risico- en urgentieanalyses .
De kennis die uit deze actualisatie voortkomt is niet alleen een belangrijke basis voor een actualisatie van de NAS, maar ook voor DP(RA) en natuurlijk voor alle actoren die met klimaatadaptatie aan de slag zijn en moeten.
Periodieke herhaling van de nationale integrale klimaatrisicoanalyse
We verwachten dat het klimaat nog vele decennia zal veranderen. Ook als mitigerende maatregelen effectief genoeg zouden blijken om de klimaatverandering af te remmen. Daarom moet de kennis van klimaatrisico’s regelmatig geactualiseerd worden. Dat moet op zo’n manier gebeuren dat het mogelijk is om beleidseffectiviteit en klimaatrisico-ontwikkeling te monitoren.
Europa is eerste stappen aan het zetten om periodieke klimaatrisicobeoordeling verplicht te stellen. De NAS wil een periodieke klimaatrisicobeoordeling koppelen aan de periodieke publicatie van nieuwe klimaatscenario’s van het KNMI. De eerstvolgende worden verwacht in 2023.
Bijeenkomst met kennisinstellingen
Op 13 juni 2018 heeft het NAS-team een eerste stap gezet op weg naar een actualisatie van de klimaatrisicoanalyses. Het team heeft toen een bijeenkomst gehouden met collega’s van kennisinstellingen, die voor de bijeenkomst een eerste inventarisatie hebben gemaakt van onderzoek dat hiervoor nodig is. De voorlopige conclusies van de bijeenkomst zijn dat er onderzoek nodig is om de volgende ontbrekende kennis aan te vullen:
- Er ontbreekt kennis over de daadwerkelijk optredende gevolgen en risico’s van klimaatverandering.
- Er ontbreekt kennis over de manier waarop klimaatrisico’s zich in de toekomst kunnen ontwikkelen.
- Er ontbreken indicatoren om klimaatbestendigheid te kunnen bepalen
- Er ontbreekt kennis om (inter-)sectorale risico’s vergelijkbaar te maken voor een overkoepelende nationale integrale risico- en urgentie-analyse.
- Er is aanvullend onderzoek nodig naar onder meer keteneffecten, (maatschappelijke) kosten en baten en het leren omgaan met risico’s.
De hoofdlijnen van de bijeenkomst zijn vastgelegd in het document 'Naar een voorstel voor programmering van onderzoek naar klimaatrisico's (13 juni 2018)' (pdf, 213 kB).
Gespreksronde met ministeries
Van september 2018 tot mei 2019 zijn er over het NAS-kennisdossier gesprekken gevoerd met verschillende ministeries. De nationale integrale klimaatrisicoanalyse was hierbij een belangrijk onderwerp van gesprek.
Conclusies van de gespreksronde (oktober 2019) zijn:
- Er is op dit moment bij departementen onvoldoende overzicht over de kennisvragen die een antwoord behoeven om afspraken te kunnen maken over de verdeling van onderzoek onder departementen.
- De departementen geven aan dat het nodig is nationale analyses van klimaatrisico’s, kwetsbaarheden en van urgenties uit te voeren. Ze geven ook aan dat het goed zou zijn als actualisatie met enige regelmaat wordt uitgevoerd, omdat hierin vele variabelen van belang zijn, waaronder de snelheid waarmee het klimaat verandert, de effectiviteit van mitigatie- en adaptatiebeleid en de intensiteit van de economische ontwikkeling.
- Departementen hebben een sterke behoefte aan integratie van kennis en willen deze in een brede context kunnen plaatsen. Het ontbreekt hiertoe aan een interdepartementaal kennissysteem dat inhoudelijk voorziet in kennis van klimaatadaptatie, kennis voor de uitvoering van aanpassingsmaatregelen en kennis over de vraag of inspanningen resultaat hebben.
Gestart met opzet van nieuw onderzoeksprogramma
In het najaar van 2018 is het NAS-team samen met PBL, KNMI en RIVM gestart met het agenderen en formuleren van een onderzoeksprogramma. Dit programma moet de basis vormen voor een eerstvolgende geactualiseerde Nationale klimaatadaptatiestrategie. Inmiddels zijn meer kennispartners aangehaakt en worden verschillende uitvoeringsmodaliteiten verkend.
Op 17 maart 2021 is het Directeurenoverleg van de NAS (DO-NAS) akkoord gegaan met een zesjarig programma voor het uitvoeren van de tweede nationale klimaatrisico-assessment. Daarbij heeft DO-NAS in eerste instantie gekozen voor de minimumvariant van de PBL-scopingstudie Navigeren naar een klimaatbestendig Nederland.
Deelnemers aan het programma
Het programma is tot stand gekomen na ongeveer drie jaar aan voorbereiding. Zes departementen met twaalf dossiers nemen eraan deel: de ministeries van IenW, VWS, LNV, BZK, OCW en JenV. Samen dragen ze € 2,25 miljoen bij aan het programma. DO-NAS voert nog gesprekken met een aantal ministeries om ook aan te sluiten.
Herijking van de klimaatrisico’s
De gekozen variant levert op hoofdlijnen een herijking van de huidige en toekomstige klimaatimpacts- en -risico’s. Het gaat daarbij om economische, persoonsgebonden en cultuurhistorische risico’s en risico’s voor natuur en milieu. Daarmee biedt deze variant een basis om te bepalen welke adaptatieopgaven van de domeinen en sectoren van de betrokken departementen urgent zijn. In deze variant worden ook de effecten van mogelijke adaptatiestrategieën onderzocht en wordt een dashboard voor de monitoring van de klimaatimpacts en -risico’s ontwikkeld.
Mogelijk uitbreiding naar ambitieuzere variant
Afhankelijk van de kabinetsformatie kan DO-NAS nog kiezen voor uitbreiding naar de middenvariant of de maximumvariant:
- De middenvariant levert naast de herijking van klimaatrisico’s een assessment en analyse van hoe effectief de uitvoering van adaptatiebeleid is. Daarnaast wordt er ook een dashboard ontwikkeld voor de monitoring van de beleidsimplementatie.
- In de maximumvariant wordt naast de herijking van klimaatrisico’s een structureel monitoring- en evaluatiesysteem ontworpen. Deze systemen monitoren en evalueren niet alleen de klimaatimpacts en -risico’s, maar ook de beleidsuitvoering en beleidseffecten voor de periode na 2026. Deze variant bevat daarnaast een voorstel voor de organisatie van dit monitoring- en evaluatiesysteem.