Quick scan van de effecten van klimaatverandering op de grondwaterstanden in Apeldoorn

Opzet Quik Scan verdroging

De gemeente Apeldoorn en ingenieursbureau Tauw hebben de Quick Scan uitgevoerd. Zij hebben klimaatgegevens van het KNMI en gebiedsgegevens over knelpunten in het watersysteem van Apeldoorn bestudeerd. Het resultaat is een globaal beeld van de mogelijke effecten op vegetatie, verslechtering van de kwaliteit van het oppervlaktewater en het optreden van droogval en wateroverlast. De verwachtte klimaateffecten op het grondwaterregime zijn vervolgens gevalideerd met het regionale grondwatermodel Azure.

Resultaten Quick scan verdroging

Het Apeldoorns kanaal verdeelt de gemeente in een oostelijk en westelijk deel. Het westelijke deel kenmerkt zich door de vrij afwaterende sprengbeken met een lage grondwaterstand. De grondwaterstand ligt hier op veel plaatsen meer dan 2 meter onder het maaiveld, het zogenaamde ‘hangwaterprofiel’. Door de lage grondwaterstand is de stadsvegetatie hier niet afhankelijk van het grondwater maar van neerslag en besproeiing. De vegetatie is dus niet gevoelig voor veranderingen in de grondwaterstand door klimaatverandering.

Afbeelding: De kaart toont de verandering in de gemiddelde laagste grondwaterstand voor het W+ scenario in 2050

In het oostelijk deel van de gemeente vindt actief peilbeheer plaats en komt er in een aantal buurten een ondiepere grondwaterstand voor, het zogenaamde ‘grondwaterprofiel’. Hier is de stadsvegetatie wel afhankelijk van het grondwater. Een lagere grondwaterstand door een tekort aan neerslag kan in deze wijken leiden tot droogtestress voor de vegetatie.

Een van de bevindingen van de Quick scan is dat de huidige droogteknelpunten van stadsvegetatie niet zozeer samenhangen met de grondwaterstand, maar met de lokale inrichting van het gebied. Een voorbeeld hiervan is de stadsvegetatie in de wijk Centrum. Door hittestress, beperkte groeiplaatsen en veel verhard oppervlak moeten de bomen extra worden gesproeid. De huidige knelpunten met betrekking tot de oppervlaktewaterkwaliteit hangen vooral samen met het seizoensregime en kunnen niet eenduidig gekoppeld worden aan droogteperioden.

Naast droogte, treedt in de winter ook vernatting op doordat er in dit seizoen juist meer neerslag valt. Dit kan in de natte gebieden tot hogere grondwaterstanden leiden met mogelijk wateroverlast als gevolg.

Maatregelen om de droogteknelpunten aan te pakken

Aanpassingen in de ruimtelijke inrichting zijn erg kansrijk om de droogteknelpunten voor stadsvegetatie op te lossen. Hierbij kan je denken aan een inrichting met meer groeiruimte voor (boom)wortels en minder verharding. Door minder verhard oppervlak zal er meer regenwater infiltreren in de bodem en heeft de vegetatie kans om dit water op te nemen. Daarnaast kan worden gedacht aan extra watergiften tijdens kortdurende extreme droogteperioden. Ook kan de gemeente overwegen om meer droogteresistente vegetatietypen toe te passen bij de inrichting van het stedelijk groen.

Een andere uitkomst van de Quick scan gaat over het monitoren van de grondwaterstanden. Om trends in het grondwaterregime door klimaatverandering te volgen moet het bestaande monitoringsnetwerk worden verzwaard voor zowel verdroging als vernatting. Op basis hiervan kan tijdig op de ontwikkelingen worden geanticipeerd.

De resultaten van de Quick scan dienen als basis voor een eventueel vervolgonderzoek naar schadelijke klimaateffecten en kosteneffectieve maatregelen.

Leerpunten uit het project

• De Quick scan begon als een beknopte studie, maar door het aantal inhoudelijke vragen is de studie uitgebreid met inzet van een grondwatermodel. Het werkt goed om klein te beginnen en er zo nodig een meer uitgebreide studie van te maken: van grof naar fijn.
• De verdrogingsstresstest vergroot de urgentie voor het afkoppelen van hemelwater.

Contactpersoon

Diederik Anema
Gemeente Apeldoorn
d.anema@apeldoorn.nl