Impactproject Samenwerking en watertorenberaad inzake klimaatslimme verstedelijking

Een klimaatslimme verstedelijking realiseren, dat kan! Dit impactproject laat in drie steden zien hoe; van oplossingen, via samenwerking naar contractering. Er is op drie niveaus gekeken naar maatregelen tegen hittestress en wateroverlast: het gebied, de gebouwen en de openbare ruimte.

Hoe is klimaatadaptatie te realiseren? Die vraag speelde tijdens dit impactproject in drie gemeenten: Rotterdam, Tilburg en Zwolle. In dit impactproject is voor iedere gemeente een eigen accent gelegd. In Rotterdam is gekeken naar het ontwerp bij gebiedsontwikkeling: wat zijn goede klimaatslimme oplossingen? In Tilburg stond de dialoog met stakeholders centraal: hoe kom je samen tot inzichten en ontstaat een gezamenlijke gedachte over de opgave? In Zwolle ging het om samenwerking, aanbesteding en contractering met partijen: hoe maak je afspraken en regel je de uitvoering? Deze drie projecten vullen elkaar mooi aan en geven een compleet beeld van klimaatslim ontwerpen, ontwikkelen en aanbesteden.

Het gebied Hart van Zuid in Rotterdam wordt herontwikkeld; de uitvoeringsplannen zijn inmiddels in de maak. De bevindingen uit het impactproject zijn vooral suggesties en kunnen op onderdelen worden toegepast. In Tilburg zijn de resultaten van het onderzoek input geweest voor de dialoog met stakeholders over het ontwerp van het gebied Koningsplein-Paleisring-aansluiting Piushaven. In de case Stationsplein-Assendorp Zwolle lag de focus met name op samenwerking, aanbesteding, contractering en criteria voor klimaatslim opdrachtgeverschap.

Voornaamste uitkomsten van het onderzoek

Door kennis over klimaatslim adapteren toe te voegen aan gebiedsontwikkelingen, ontstaan er betere ontwerpen, zo bleek uit het onderzoek. Hittestress speelt in ontwerpen nauwelijks een rol. In Rotterdam zijn de bevindingen reden om het ontwerp nog eens tegen het licht te houden. Een van de mogelijkheden is de aanleg van een integraal circulair watersysteem. Ook spreekt men inmiddels over de ontwikkeling van een klimaatslim Hart van Zuid.

In Tilburg leidde het gesprek over klimaatslim ontwerpen tot het besef dat de jaarlijkse kermis goed kan samengaan met de realisatie van koele plekken. Ook werd duidelijk dat een waterverbinding met bootjes in de Koopvaardijstraat niet veel bijdraagt aan koelte. Er is een alternatief ontwerp voor het gebied gemaakt.

“Een koele plek voor de binnenstad moet ons lukken op basis van deze criteria, ook samen met plek voor de kermis” - projectleider gemeente Tilburg

In Zwolle is veel kennis gedeeld over contracteren en aanbesteden. Het is vooral van belang om in een vroeg stadium aandacht te hebben voor klimaatslimme gebiedsontwikkeling. Omdat elke situatie verschilt, is het werken met één normsysteem voor gebiedsontwikkeling niet echt handig; maatwerk is wenselijk.

“Koppel bij regelgeving voor aanbesteding het ‘verleiden’ aan het verhogen van urgentie door te zeggen dat het op termijn de regel wordt” - projectleider gemeente Zwolle

In het afsluitende rapport over het impactproject (pdf, 6.7 MB) staan voorbeelden van meekoppelkansen, het denken vanuit waardecreatie en het onderscheid tussen verleiden en dwang.

Leerpunten

• Het aanpakken van wateroverlast of hittestress is nog lang geen integraal onderdeel van de ontwikkeling van een gebied. Het impactproject omvatte drie plein-straatsituaties in binnensteden. Het blijkt dat gebiedsontwikkelaars nog weinig weten over het voorkomen van hittestress. De analyse, voorbeelden en oplossingen van het impactproject waren van harte welkom. Dat gold ook voor de suggesties, voorbeelden en maatregelen op het gebied van wateroverlast.
• Driedimensionaal denken (openbare ruimte, gevels en daken) over klimaatslim verstedelijken is in gebiedsontwikkeling van toegevoegde waarde. De berging van water of de aanpak van hitte wordt soms wel per gebouw, per plein of per straat bekeken, maar niet in samenhang. Ook het binnenmilieu van gebouwen speelt niet altijd een rol. Toch is het van belang om alle aspecten te betrekken bij de gebiedsontwikkeling.
• In Zwolle kwamen de diverse vormen van contractering ter sprake. Enerzijds wil men graag de kennis van de private partijen benutten - in een bouwteam werken is dan een oplossing - anderzijds weten gemeenten soms heel goed wat er nodig is en kan men beter harde normen hanteren.
• In een eventueel vervolgonderzoek is het interessant om te kijken naar de meekoppelkansen bij klimaatadaptatie.

Contactpersoon

Antoinette van Heijningen
Urbancore
info@urbancore.nl
06 - 34195665