Handelingsperspectieven om te komen tot een waterrobuust Zwolle

Waarom deze pilotstudie?

Zwolle is omringd door water, van de rivieren de Vecht, de IJssel en het Zwarte Water. De Sallandse Weteringen gaan zelfs dwars door het centrum. Een overstroming vanuit de Sallandse Weteringen kan zulke grote gevolgen hebben dat de huidige veiligheidsnormen niet streng genoeg zijn. Zijn er ook andere manieren om Zwolle te beschermen tegen hoogwater dan de traditionele dijkversterking?  Binnen het ontwikkelingsprogramma Regionale Keringen van STOWA onderzoeken ze hoe ze op een doelmatige manier de gewenste veiligheid van een gebied kunnen bereiken. Deze pilot kijkt naar wat je in de regio kunt doen om Zwolle en omgeving te beschermen.

Welke vraag wil het onderzoek beantwoorden?

De belangrijkste vraag in dit onderzoek is op welke manier je Zwolle wilt beschermen. Wat zijn de mogelijke oplossingen? Kies je voor hogere dijken en technische oplossingen? Of wil je meer water gecontroleerd opvangen op plekken buiten de stad om een overstroming en mogelijke schade te beperken? Daar is dan wel veel ruimte voor nodig. Bij alle maatregelen kijkt het onderzoek ook naar de risico’s. Wat is bij deze maatregel de kans op een overstroming? Wat zijn de gevolgen? Hoeveel schade zou er kunnen zijn?

Welke oplossingen zijn onderzocht?

Het onderzoek gaat in op vier mogelijke manieren om de stad te beschermen tegen overstromingen vanuit de Sallandse Weteringen:

• Pakket dijkversterking: je versterkt de dijken. Het voordeel hiervan is dat we hier veel ervaring mee hebben. Het nadeel is dat sommige verstevigingen duur zijn en voor overlast zorgen tijdens de uitvoering. Daarnaast kunnen grotere delen van de Zwolse binnenstad die buitendijks liggen, mogelijk vaker overstromen.
• Pakket gemaal: je plaatst een gemaal op een locatie waarin een lokale rivier overgaat in een grote rivier. Met behulp van een gemaal kun je de waterstand beheersen. Een gemaal voert overtollig water weg en kan de waterstanden verlagen. Een voordeel van een gemaal is dat je maar op één locatie hoeft in te grijpen. Ook kan een gemaal de binnenstad, die buitendijks ligt, beschermen. Een nadeel is dat het lastig is om een goede locatie te vinden voor een gemaal.
• Pakket polders: je legt nieuwe waterkeringen en dijken aan zodat al het water om Zwolle heen stroomt. Je verzamelt het water buiten Zwolle, zodat het een soort eiland wordt met een dijk eromheen. Deze maatregel is ingrijpend omdat er veel ruimte voor nodig is. Een voordeel ervan is dat je de keringen in en buiten de stad niet hoeft te versterken. Je kunt hiermee de veiligheid ook enorm vergroten.
• Pakket watercasco: je laat gebieden gecontroleerd overstromen. Dit is vooral een ruimtelijke maatregel die Zwolle klimaatbestendiger maakt. Dijken spelen een rol, maar hierbij voer je het teveel aan water af naar gebieden waar de gevolgen kleiner zijn. Het voordeel is dat je water bij extreem weer goed kunt opvangen. Zwolle loopt minder kans op overstromen. En als het toch misgaat, stroomt er minder water het stedelijk gebied binnen. Deze oplossing kun je goed combineren met ruimtelijke adaptatie: de manier waarop je bijvoorbeeld woningen bouwt en wegen aanlegt. Een nadeel is dat deze oplossing ingrijpend is. Er zijn veel verschillende maatregelen voor nodig. Ook moet je er veel partijen bij betrekken. Wie doet dan wat? Wie heeft welke verantwoordelijkheid?

Wat zijn de conclusies?

Het onderzoek laat zien dat niet één oplossing de beste of goedkoopste is om de gewenste veiligheid te bereiken. Ook kun je verschillende oplossingen met elkaar combineren. Wel valt op dat de gevolgen van een overstroming tussen de verschillende Pakketten verschillen. Bij de ruimtelijke oplossing van Pakket Watercasco zijn de gevolgen kleiner dan bij de technische maatregelen van de Pakketten dijkversterking, gemaal en polders.

Hoe nu verder?

Provincies, waterschappen en gemeenten moeten samen besluiten hoe klein het risico op een overstroming moet zijn. Daarnaast moeten ze kiezen of ze vooral met behulp van technische oplossingen het water willen tegenhouden, of dat ze via klimaatadaptieve en ruimtelijke oplossingen de gevolgen in alle omstandigheden klein willen houden. Of kiezen ze er liever voor om in bijzondere gevallen sommige gebieden te laten volstromen met water? Voor draagvlak is het in elk geval belangrijk dat overheden aansluiten bij ontwikkelingen in het gebied, en bewoners en bedrijven bij hun keuzes betrekken.