Uitvoeringsagenda provincie Zuid-Holland

Wat zijn de grootste uitdagingen?

In Zuid-Holland leiden de toenemende hoosbuien, droogte, hitte, bodemdaling en zeespiegelstijging tot andere problemen dan in andere provincies van Nederland. Zo leidt droogte op de zandgronden van de Veluwe tot grote problemen voor de natuur en landbouw, terwijl droogte in Zuid-Holland vooral leidt tot grote risico’s op funderingsschade. Om Zuid-Holland klimaatbestendig en waterrobuust te kunnen inrichten, moet ze prioriteit geven aan de volgende zes grote uitdagingen:

• Hittestress in de steden
• Waterschade in de steden
• Funderingsschade in de steden
• Verzilting
• Overstromingsrisico’s
• Veenoxidatie in het landelijk gebied

Hoe is de uitvoeringsagenda tot stand gekomen?

Omdat klimaatadaptatie niet op zichzelf staat maar alle beleidsvelden van de provincie raakt, neemt de provincie klimaatadaptatie mee in de begrotingen van al die beleidsvelden. De ambities in het Zuid-Hollands coalitieakkoord ‘Elke dag beter: Zuid-Holland’ en de provinciale begroting van 2020 vormen daarom het uitgangspunt voor deze uitvoeringsagenda. De provincie heeft in die stukken geïnventariseerd wat de bestaande en geplande acties zijn voor de zes grootste uitdagingen op het gebied van klimaatadaptatie. Deze acties presenteert ze in de uitvoeringsagenda, en dat doet ze per beleidsveld. In de uitvoeringsagenda kondigt de provincie dus geen nieuwe investeringen of projecten aan. Het is een overzicht van al bestaande of geplande uitvoeringsprojecten die bijdragen aan klimaatadaptatie. De besluitvorming en verantwoording daarvan gebeurt via de afzonderlijke beleidsvelden. Dat is in lijn met de afspraak vanuit het Deltaprogramma dat klimaatadaptatie per 2020 integraal onderdeel uitmaakt van al het overheidsbeleid en -handelen.

Hoe werkt de provincie samen met haar partners?

Om Zuid-Holland klimaatbestendig en waterrobuust in te richten, is samenwerking met gemeenten, waterschappen, private partijen en kennisinstellingen heel belangrijk. De provincie wil in die samenwerking een verbindende rol spelen en ook ruimte maken, bijvoorbeeld voor experimenten. De provincie werkt op de volgende manieren met haar partners samen:

• Zij neemt deel aan de DPRA-werkregio’s met gemeenten en waterschappen.
• Ze brengt publieke en private partijen bij elkaar in thematische coalities, waarin samenwerking en innovatie centraal staan. Een voorbeeld hiervan is het Convenant Klimaatadaptief Bouwen.

Vanuit welke beleidsvelden presenteert Zuid-Holland haar acties?

De provincie Zuid-Holland presenteert de acties op het gebied van klimaatadaptatie voor de beleidsvelden infrastructuur, energietransitie, innovatie, natuur en water, gebouwde omgeving, gezondheid en veiligheid, inkoopbeleid en eigen vastgoed. Hieronder zie je per beleidsveld een aantal acties die de provincie gaat uitvoeren.

Infrastructuur

Zoals ook is vastgelegd in het omgevingsbeleid van de provincie, houdt Zuid-Holland bij de aanleg, het beheer en onderhoud van haar infrastructuur rekening met extreme weersituaties en met de gevoeligheid voor bodemdaling. En ze probeert bij aanleg en onderhoud van infrastructuur kansen te benutten om het omliggende gebied klimaatadaptief in te richten. Via haar ambitieweb verankert ze dat beleid steeds steviger. Zo werkt ze met onder andere Deltares, CROW en andere provincies aan een aanpassing van normen en richtlijnen en doet ze onderzoek naar het toepassen van innovatieve adaptatiemaatregelen voor infrastructuur. Een paar acties die ze gaat uitvoeren de komende periode:

• Klimaatadaptatie wordt standaard meegenomen in aanpassing en onderhoud van infrastructuur, zoals in het project Beter Bereikbaar Gouwe.
• De provincie onderzoekt hoe ze het ecologisch bermbeheer klimaatadaptiever kan maken.
• In haar ‘haltevisie’ stelt de provincie voor om drinkwatertappunten bij OV-haltes te plaatsen en wijst ze op de mogelijkheid om abri’s te voorzien van een groen dak.

Energietransitie

Zuid-Holland wil zich de komende jaren inspannen voor de energietransitie door energie te besparen, bestaande gebouwen te verduurzamen en deze te verwarmen met energie die is opgewekt in de eigen provincie. Deze inspanningen wil ze slim verbinden met maatregelen voor klimaatadaptatie. Dat bespaart kosten en leidt tot toekomstbestendige wijken die zowel groen als duurzaam zijn. Daarvoor staan onder andere de volgende acties op het programma:

• De provincie adviseert gemeenten om bij de aanleg van warmtenetten ook klimaatadaptieve maatregelen uit te voeren.
• De provincie zet zich in voor de ontwikkeling van duurzame warmtebronnen, zoals aquathermie. Aquathermie is ook geschikt om woningen te koelen tijdens warme zomers. Dat gebeurt nu nog niet standaard.
• Met Regionale Energie Strategieën hebben gemeenten in kaart gebracht welke locaties geschikt zijn om grootschalig duurzame energie op te wekken. De provincie stimuleert hen om voor die locaties ook in kaart te brengen hoe ze kunnen bijdragen aan het tegengaan van wateroverlast en hittestress, en hoe ze de gevolgen van droogte, bodemdaling en overstroming kunnen beperken.

Innovatie

Zuid-Holland heeft een aantal sterke punten op het gebied van economie, toerisme, kennisontwikkeling en erfgoed. Klimaatverandering kan die sterke punten bedreigen, maar biedt ook economische kansen. De Zuid-Hollandse economie is bezig met grote technologische ontwikkelingen en transities op het gebied van energie en circulair gebruik van grondstoffen. In die ontwikkelingen wordt vaak ook klimaatadaptatie betrokken. Voorbeelden:

• De provincie beschermt bedrijfs- en kantoorlocaties tegen de gevolgen van klimaatverandering, onder andere door meer groen op bedrijventerreinen te stimuleren.
• De provincie draagt bij aan de financiering van klimaatadaptieve proeftuinen, zoals de Sponstuin in Rotterdam en het Klimaatbos in Barendrecht.
• Innovatie wordt gestimuleerd vanuit twee trajecten: het ene traject is voor ambtenaren en startups, die samen oplossingen ontwikkelen voor maatschappelijke vraagstukken. Het andere traject daagt ondernemers uit om innovatieve producten of diensten te ontwikkelen.

Natuur en water

Natuur is belangrijk voor klimaatadaptatie. Zo helpt groen om te verkoelen en kan de natuur regenwater tijdelijk bergen door het te infiltreren in de bodem. Tegelijk is de natuur ook kwetsbaar voor klimaatverandering: denk aan verzilting, hittestress en verslechtering van de waterkwaliteit. Bijzondere soorten van de duin-, delta- en veenweidenatuur kunnen daardoor verdwijnen, waardoor de biodiversiteit afneemt. Om de natuur en de beschikbaarheid van zoetwater te beschermen, voert de provincie onder andere de volgende acties uit:

• Ze gaat meer natuur creëren, onder andere door grond aan te kopen voor de realisatie van het Natuurnetwerk Nederland (NNN).
• Onder andere via beheersubsidies zorgt ze ervoor dat klimaatadaptatie onderdeel wordt van natuurbeheer en dat de kwaliteit van bestaande natuurgebieden verbetert.
• De provincie koppelt de landelijke afspraak over het realiseren van 10% extra hectare bos aan andere provinciale opgaven. Ze zal daarbij vanuit haar regierol verschillende partijen en opgaven aan elkaar verbinden.

Gebouwde omgeving

De bestaande bebouwing en inrichting van de steden en dorpen in Zuid-Holland is vooral kwetsbaar voor wateroverlast, hittestress en funderingsschade door droogte. Om de steden en dorpen klimaatbestendig en waterrobuust te maken, doet de provincie onder andere het volgende:

• Klimaatadaptief bouwen wordt de norm. Om dat uit te dragen, stelt ze een ervaren duurzaamheidsambassadeur aan. Hij of zij kan vanuit de kennis en ervaring van het Convenant Klimaatadaptief Bouwen gemeenten helpen om klimaatadaptatie en andere duurzaamheidsdoelen te integreren in nieuwe projecten.
• De provincie zoekt naar een geschikt voorbeeldproject (showcase) waarin ze samen met partners zelf klimaatadaptief gaat bouwen.
• In het samenwerkingsverband Zuidvleugel werkt de provincie samen met de steden Den-Haag en Rotterdam en verschillende Zuid-Hollandse regio’s aan een groenblauwe structuur: het landschapspark Zuidvleugel. Daarmee willen de partijen het gebied klimaatbestendig en waterrobuust maken.

Gezondheid en veiligheid

Omdat klimaatverandering steeds sneller gaat, is het nodig om de inrichting van onze omgeving op tijd aan te passen. Van de effecten van klimaatverandering vormt hittestress de grootste bedreiging voor onze gezondheid. Daarnaast moeten we voorkomen dat vitale en kwetsbare functies uitvallen, ook in de toekomst. En we moeten op tijd ingrijpen in de funderingsproblemen, omdat de bodem steeds sneller daalt. Zuid-Holland betrekt klimaatadaptatie op de volgende manieren in haar ambitie voor een gezonde en veilige provincie:

• De provincie stimuleert vergroening van de leefomgeving, om hittestress tegen te gaan.
• Samen met de coalitie stevige steden heeft ze een aanpak ontwikkeld voor het oplossen van de ingewikkelde verzakkingsproblemen in Gouda. Deze aanpak start in 2021 en zal in 2025 afgerond zijn. De ervaring met deze aanpak kan daarna gebruikt worden om de problemen in andere historische binnensteden aan te pakken.
• Voor veel bestaande uitvoeringsprojecten is klimaatadaptatie nog niet vanzelfsprekend. Met het Deltaprogramma is afgesproken dat alle overheden uiterlijk in 2050 klimaatbestendig en waterrobuust zijn ingericht. Om dat proces te versnellen is afgesproken dat zij invulling geven aan de zeven ambities uit het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie. De provincie Zuid-Holland doet dat via het versnellingsprogramma ‘Weerkrachtig Zuid-Holland’.

Inkoopbeleid en eigen vastgoed

Zuid-Holland streeft ernaar om ook haar inkoop- en vastgoedbeleid te verduurzamen. Ook klimaatadaptatie is onderdeel van die verduurzaming:

• De provincie onderhoudt en beheert haar eigen vastgoed klimaatadaptief.
• Vanaf 2021 wordt duurzaamheid, en ook klimaatadaptatie, een vast onderdeel van het inkoopbeleid. In 2021 werkt de provincie aan een toolbox en monitoringssysteem, waardoor gemeten kan worden hoe duurzaam een inkoop of aanbesteding is.

Leerpunten

Zuid-Holland heeft de uitvoeringsagenda opgesteld vanuit bestaande beleidsprogramma’s en legt verantwoording hierover af binnen de reguliere lijnorganisatie. Dat bevordert dat alle beleidsvelden zich verantwoordelijk en betrokken voelen, en geeft ook inspiratie voor de toekomst. Na de provinciale verkiezingen in 2023 zal er namelijk een nieuw college en dus een nieuwe uitvoeringsagenda komen. Dat college zal opnieuw bepalen hoe provinciale middelen worden ingezet voor een klimaatbestendig en waterrobuust Zuid-Holland, en met welke projecten en programma’s dat zal gebeuren.

Contactpersoon

Astrid de Wit
Provincie Zuid-Holland
am.de.wit@pzh.nl