Adaptatiestrategie van West Betuwe, de fruitgemeente van Nederland

Hoe kwam de adaptatiestrategie tot stand?

West Betuwe heeft het nationaal Deltaprogramma en de Regionale Adaptatiestrategie (RAS) van de werkregio Klimaatadaptief Rivierenland (KAR) als uitgangspunt genomen voor haar lokale adaptatiestrategie (LAS). Eerst heeft de gemeente stresstesten uitgevoerd om de belangrijkste knelpunten en risicolocaties in kaart te brengen. De resultaten daarvan heeft ze toen eerst binnen de eigen organisatie en daarna met externe partijen besproken, in risicodialogen. De externe risicodialogen bestonden uit gesprekken met andere partijen en een enquête onder inwoners. Deze enquête is in november 2021 door 322 inwoners ingevuld. Uit de gesprekken en de enquête blijkt dat inwoners en ondernemers het thema klimaatverandering belangrijk vinden. Ze hebben vaker last van extreem weer en willen dat de samenleving hier iets aan doet.

Je kunt een samenvatting van de resultaten van de stresstesten voor hitte, droogte en wateroverlast bekijken via online Storymaps.

Hoe gaat West Betuwe te werk?

De gemeente West Betuwe wil tot 2050 cyclisch te werk gaan. Dat betekent dat ze in verschillende tijdsperiodes de methode ‘weten-willen-werken’ volgt. In de periode tussen 2022 en 2027 ligt de nadruk op het ontwikkelen van beleid, kennis en bewustwording, onderzoek en pilotprojecten. In de periode van 2027 tot 2033 wil ze deze methode herhalen, maar dan legt ze de focus op het nemen van maatregelen en het aanscherpen van normen. De plannen na 2033 zijn nog niet vastgesteld, omdat de gemeente wil kunnen inspelen op de actualiteit en nieuwe ontwikkelingen.

Wat zijn de doelen van de adaptatiestrategie?

West Betuwe werkt met haar adaptatiestrategie aan de volgende doelen:

• Ze beperkt de kans op extra schaderisico’s bij gebiedsontwikkelingen.
• Ze gaat hittestress tegen.
• Ze vermindert lokale waterschaarste en beperkt de gevolgen ervan.
• Ze vermindert lokale wateroverlast en beperkt de gevolgen ervan.
• Ze beschermt het gebied tegen hoogwater.

Regels voor ruimtelijke ontwikkelingen

Om klimaatadaptatie te borgen in de gemeentelijke organisatie en de samenleving heeft West Betuwe de volgende regels opgesteld voor ruimtelijke ontwikkelingen:

• We vergroenen: de gemeente zoekt bij elke nieuwe ontwikkeling voortaan naar mogelijkheden voor waterberging en meer groen.
• We werken samen: de gemeente stimuleert en helpt bewoners, ondernemers en anderen via voorlichting en subsidie om hun eigendommen klimaatbestendig te maken.
• We werken effectief: de gemeente neemt adaptatiemaatregelen zodra er kansen ontstaan, zoals bij nieuwbouw, renovatie en vervanging. Dat doet ze in samenhang met andere opgaven.
• Onze aanpak is doelmatig: bij elke ontwikkeling staat hoe er rekening wordt gehouden met klimaatverandering. De gemeente monitort en evalueert de voortgang en de aanpak.
• We financieren duurzaam: de gemeente kijkt goed naar de kosten en baten van adaptatiemaatregelen en weegt ze ook af tegen andere opgaven. Als het nodig is om voor de lange termijn schade en extra kosten te voorkomen, investeert ze in extra beheer.

Concrete ambities verdeeld in vier thema’s

Naast deze regels heeft de gemeente concrete uitgangspunten opgesteld voor hoe een klimaatadaptief West Betuwe eruit moet zien. Deze uitgangspunten zijn geen harde regels, maar vooral ambities. De gemeente heeft ze verdeeld in vier thema’s:

• Veilige, gezonde leefomgeving en adaptieve woningbouw
• Duurzame economie, bedrijvigheid en vitale functies
• Toekomstbestendige land- en tuinbouw en veeteelt
• Biodiversiteit, natuur en robuust landschap voor recreatie

Deze uitgangspunten kun je vinden op pagina 16 tot en met 18 van de adaptatiestrategie. Voorbeelden van uitgangspunten: de gemeente heeft een lokaal hitteplan, nieuwe bedrijventerreinen worden klimaatadaptief en natuurinclusief ontwikkeld, de gemeente werkt meer samen met het waterschap om water vast te houden, en bij de aanplant van nieuw groen wordt rekening gehouden met de biodiversiteitswaarde en klimaatbestendigheid van het groen.

Hoe wil West Betuwe haar ambities financieren?

Adaptatiemaatregelen vragen om extra investeringen. West Betuwe wil de kosten en baten zo goed mogelijk in beeld brengen en ze afwegen tegen de verwachte klimaatschade op lange termijn. De strategie van West-Betuwe om haar klimaatambities te financieren bestaat uit de volgende zes punten:

• De gemeente kijkt naar de lange termijn en spreidt investeringen over veel jaren uit.
• Ze onderzoekt of het mogelijk is om adaptatiemaatregelen te nemen met de middelen die er per beleidsterrein al zijn.
• De gemeente wil een centraal adaptatiebudget. Daarmee kan ze extra kosten voor klimaatadaptatie betalen voor maatregelen die verder vanuit een ander budget worden betaald.
• De gemeente maakt een onderscheid tussen nieuwe ontwikkelingen en renovaties/onderhoud in bestaand gebied, met elk eigen financiële instrumenten.
• Het Rijk en de regio zijn belangrijke partners om klimaatadaptatie op lokaal gebied te financieren. De gemeente denkt via de Impulsregeling van het Rijk een bedrag van minimaal € 611.852 te kunnen aanvragen.
• De gemeente wil een voorbeeldrol zijn voor de private sector. Met haar investeringen wil ze extra inspanningen van bedrijven aanjagen.

Voor de jaren 2022-2026 heeft West Betuwe de uitkomsten van adaptatiestrategie verwerkt in een maatregelenprogramma.. Dit maatregelen zijn gericht op acties en bestaan deels uit concrete gebiedsmaatregelen zoals extra groen of de aanleg van waterberging. Een van de maatregelen is bijvoorbeeld bedoeld om de wateroverlast in Waardenburg Korte Woerden aan te pakken. Het andere deel van de maatregelen bestaat uit dertig procesactiviteiten, zoals het opstellen van eisen rondom communicatie of de ontwikkeling van een lokaal hitteplan. Concrete voorbeelden hiervan zijn een bewustwordingscampagne om bedrijventerreinen te vergroenen en de ontwikkeling van regelgeving die boeren stimuleert te innoveren en te verduurzamen.

Leerpunten

West Betuwe heeft veel geleerd van het opstellen van deze adaptatiestrategie:

• Wees je ervan bewust dat je bezig bent met een veranderopgave en transitie. Dit zijn doorgaans langzame en lange processen. Vier de kleine resultaten die je boekt.
• Maak er een gezamenlijke opgave van. Alleen ben je sneller maar samen bereik je meer.
• Maak gebruik van de expertise van je collega’s, in hun vakgebied zijn zij experts. De uitdaging ligt er voor jou in om dat eruit te halen.
• Leer van externe organisaties en bedrijven, zij zijn soms al verder en ambitieuzer.
• Wees tevreden met het maximaal haalbare, monitor de resultaten en effecten en gebruik de evaluaties voor volgende projecten.

Contactpersoon

Albert-Jan Oevering
Gemeente West Betuwe
Albert-Jan.Oevering@westbetuwe.nl