Het is de kracht van verbeelding die mensen in beweging brengt

Gepubliceerd 9 november 2020

Bernadette Kuiper (directeur Impact Makers) en Matthea de Jong (directeur Tolhuistuin Amsterdam) willen door middel van kunst en verhalen burgers betrekken bij klimaatverandering. Samen Klimaatbestendig spreekt met Bernadette over het vergroten van draagvlak, de rol van de culturele sector, de campagne Warming Up en welke stappen volgens haar nodig zijn te maken.

Foto: Jaap Scheeren

Hoe kan de culturele sector volgens jou bijdragen aan het omgaan met klimaatverandering?

“De culturele sector is goed in de kracht van verbeelding. Abstracte, taaie en vervelende thema’s worden door verhalen en beelden concreet en invoelbaar. Het raakt mensen op een ander niveau dan wanneer ze iets lezen met feitelijke argumenten erin. Op deze manier kan de sector bijdragen aan transities, zoals het omgaan met klimaatverandering.
Daarnaast kunnen we met kunst en verhalen een brede groep mensen betrekken. Onlangs werd De Grote Klimaatkwis uitgezonden op NPO1, waarvan we de aanjagers waren. Er keken 1,3 miljoen mensen, dat schiet op. We hebben echt de potentie om draagvlak te creëren en deze te versterken, want de culturele sector bereikt negentig procent van de Nederlandse bevolking.”

‘De culturele sector bereikt negentig procent van de Nederlandse bevolking.’

Waarom is draagvlak verbreden belangrijk volgens jou?

“Klimaatverandering is zo’n grote ontwikkeling, dat we dit gesprek met een bredere groep mensen moeten voeren. Ik ben dan ook geraakt door het kleine groepje mensen dat zich met het klimaat bezighoudt. Dat dit in 2020 nog steeds zo is, begrijp ik niet.
Bij alle klimaatbijeenkomsten die ik samen met mijn collega Matthea bezocht, kwamen we steeds dezelfde mensen tegen. Altijd dezelfde gedreven, hoogopgeleide types bezig met beleid en met een bepaald perspectief op de zaak. Hoewel ze zeggen dat ze echt moeten werken aan draagvlak, laten ze dat in de praktijk niet zien. Want als je draagvlak belangrijk vindt, dan trek je je niet terug op een eiland en stel je niet de programma’s samen zoals dat nu gebeurt. Ik geloof dat als je iets echt belangrijk vindt, je het daadwerkelijk kunt veranderen. Ik wil niks afdoen aan ieders gedrevenheid en oprechtheid, maar dit drijft mij. Mede hierom hebben Matthea en ik in 2019 Warming Up opgezet.”

Kun je wat meer vertellen over Warming Up?

Warming Up is een impactcampagne met als doel een veel bredere groep mensen bij ons veranderende klimaat te betrekken door middel van artistieke producties en verhalen. We ontwikkelen een aantal eigen producties en doen tegelijkertijd een oproep aan de gehele kunst en cultuursector om met eigen producties aan te sluiten. Dat werk promoten we via onze kanalen en we geven het een plek op het Warming Up Festival. Zo ontwikkelen we een grotere beweging vanuit de Nederlandse cultuursector.

Het Warming Up Festival vond van 12-22 oktober plaats in de Tolhuistuin en bij Theater Rotterdam, waarbij allerlei makers hun verhalen vertelden door middel van installaties, exposities, podcasts, voorstellingen en talkshows. Op zaterdagavond 24 oktober primetime was De Grote Klimaatkwis te zien, een entertainment show op NPO1. En op dit moment wordt de klimaatthriller Hitte uitgezonden, een fictieserie van twaalf delen over wat er gebeurt bij een extreme en dodelijke hittegolf.

Ook zet Warming Up zich in met Het Grote Straatberaad. Dit is een interactieve theatervoorstelling/game waaraan je samen met mensen in jouw buurt kan deelnemen en met elkaar praat over klimaatverandering. Ook thema’s als democratie, informatievoorziening en inspraak komen aan bod. Van alle opgehaalde input maken we een visualisatie en deze bieden we uiteindelijk aan de overheid aan.”

‘De netmanager van NPO 1 zei eens: ‘Klimaat is een koud thema.’ Wat een grappige woordspeling is.’

Boeken jullie succes met Warming Up?

“Zeker, wat ik heel tof vind is dat heel veel makers uit ons netwerk de urgentie voelen. Doordat wij makers oproepen zich bij ons aan te sluiten en hen laten weten dat wij hun verhalen over klimaatverandering kracht bij zetten door de campagne Warming Up, gebeurt er heel veel. Makers vinden het vaak een lastig thema om vorm te geven. De netmanager van NPO 1 zei eens: ‘Klimaat is een koud thema.’ Wat een grappige woordspeling is. Wat hij bedoelt: mensen willen het niet zien. Ze zappen weg zodra het klimaat ter sprake komt.
Maar makers gaan nu toch kauwen om iets te bedenken. Alsof ze een soort toestemming voelen ermee aan de slag te gaan. Zo is de serie Hitte binnen een jaar bedacht en geproduceerd. Dat is uitzonderlijk snel voor een fictieserie.”

Hitte - Sam + Anouk 4x3 +logos

Zijn er ook knelpunten te noemen?

“We vechten tegen de bierkaai, zeker in deze tijd met corona. Verschillende onderdelen van de campagne werden last minute geschrapt door telkens weer nieuwe maatregelen. De waan van de dag regeert. Ook al heb je een ‘sexy’ productie als Hitte, het is waanzinnig moeilijk aandacht te krijgen van de media. Maar de urgentie die we voelen is zo groot, wij gaan gewoon door. We weten dat we het tij op het moment niet mee hebben, maar er komt een kantelpunt. Een moment dat het ongemak zo groot wordt dat mensen er toch iets mee moeten.”

‘Omdat ze bij Het Grote Straatberaad al met een groepje uit de buurt samenwerken, worden maatregelen die ze met elkaar kunnen aanpakken heel tastbaar en uitvoerbaar.’

Klimaatprofessionals maken vaak onderscheid in klimaatmitigatie en klimaatadaptatie. Doen jullie dat ook?

“Wij zijn geen klimaatprofessionals en maken geen onderscheid in energietransitie, mitigatie, adaptatie en biodiversiteit. Ik begrijp heel goed dat iets dat zo complex is wordt opgedeeld. Maar als je een verhaal gaat vertellen is dat anders. ‘Gewone’ mensen denken nooit in die categorieën.
Wel bouwen we bruggen. We kijken naar het verhaal dat we willen vertellen en met wie we samenwerken. Ook met welke professionele partners. Ik vind zo’n samenwerking heel waardevol vanwege de kennis en de verbindingen die we leggen, waardoor wij ook verder kunnen komen met ons verhaal.
Zo werken we samen met watercyclusbedrijf Waternet, de uitvoeringsorganisatie van Waterschap Amstel, Gooi en Vecht en de gemeente Amsterdam. Zij wilden klimaatadaptatie nadrukkelijker in Het Grote Straatberaad verwerkt. Wij hebben de maker toen gevraagd wijzigingen aan te brengen aan het scenario. Maatregelen die mensen zelf kunnen nemen, zoals tegels weghalen en vergroenen, zijn toen meegenomen. Dit maakt het meteen heel praktisch en duidelijk voor de deelnemers: ‘Echt? Maakt dat zoveel uit? Dat kan wel hoor!’ Omdat ze bij Het Grote Straatberaad al met een groepje uit de buurt samenwerken, worden maatregelen die ze met elkaar kunnen aanpakken heel tastbaar en uitvoerbaar. Ze denken dan: ‘Dit is een leuke groep mensen, over een maand komen we weer bij elkaar en dan gaan we iets met die tegels doen of het vergroenen van de speeltuin.’”

Foto: Mohanad Atava

Werken jullie samen met de overheid? Hoe verloopt deze samenwerking?

“We werken samen met overheden op verschillende niveaus. Bij Het Grote Straatberaad werken we samen met Waternet en gemeentes, zoals Leeuwarden, Groningen, Den Haag en Amsterdam. Op nationaal niveau krijgen we financiering van EZK (Ministerie van Economische Zaken en Klimaat), dat is heel fijn. Maar dat is het. Er is verder geen sprake van samenwerking. We hebben dat wel geprobeerd. We hebben eindeloze overleggen gehad met EZK, IenW (Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat) en OCW (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap). Vanwege de opdeling in al die deelgebieden is het voor een initiatief als dat van ons heel lastig. Er is geen eigenaar. We zaten eens met vijf departementen aan tafel die allemaal naar elkaar wezen. Maar ‘We are in it for the long run’. Dus wie weet komt het op een gegeven moment wel tot een constructieve samenwerking.
De samenwerking met Waternet en gemeenten loopt wel goed. Zij hebben een hele concrete vraag waar we mee aan de slag kunnen. Gek genoeg speelt op dit niveau de urgentie om draagvlak voor beleid te creëren meer dan op nationaal niveau.”

Hoe zou je met de overheid willen samenwerken?

“Met Het Grote Straatberaad roepen we de overheid op ons mee te laten praten over klimaatverandering. Onder #thefuturewewant verzamelen we alle meningen van mensen in Nederland over hun rol in klimaatverandering en ook over de rol van de overheid. Op een nog te bepalen moment, voor de verkiezingen in 2021, bieden we al die informatie aan. We zouden dit het liefst via een gesprek doen.
Het Grote Straatberaad willen we namelijk heel graag omvormen naar een officieel burgerberaad om zo een brug te bouwen tussen buurtorganisaties en de Rijksoverheid. We willen dan ook graag weten bij wie we terecht kunnen met de kennis die wij ophalen en overleggen welke kennis gewenst is. Het zou fijn zijn als het twee kanten opgaat, dus dat ook wij expliciete vragen krijgen, zoals: ‘We zijn nu bezig met die en die ontwikkeling, wat vinden burgers ervan?’”

‘Als je wil dat mensen op een andere manier met de wereld omgaan, dan moet je ze inspireren. En dat kan door goed vertelde verhalen.’

Wat is er volgens jou nodig om concrete stappen te zetten om tot veranderingen te komen?

“De nationale overheid wil ik echt vragen om de kracht van verbeelding serieus te nemen bij het ontwikkelen van draagvlak. Als je wil dat mensen op een andere manier met de wereld omgaan, dan moet je ze inspireren. En dat kan door goed vertelde verhalen. Verhalen over wat we te winnen hebben bij een andere inrichting van onze samenleving.

Om verschillende mensen te raken en in beweging te brengen, zijn niet één of twee verhalen nodig, maar wel honderd. Het zou fijn zijn als hier een budget voor vrijkomt vanuit OCW, zodat de culturele sector haar verantwoordelijkheid kan pakken.”

Over Bernadette

In 2015 richtte Bernadette het bedrijf Impact Makers op. Door middel van kunst en verhalen wil ze maatschappelijke verandering kracht bijzetten. Vanaf het begin is het klimaat een van de belangrijkste thema’s. Met de campagne Warming Up verbindt Impact Makers kunst en cultuur met het klimaatvraagstuk.


Foto: Bernadette Kuiper (fotograaf: Friso Keuris)

Dit verhaal maakt onderdeel uit van een reeks klimaatverhalen van Samen Klimaatbestendig. Bekijk andere verhalen.