Resultaten van de Monitor Ruimtelijke Adaptatie
In het Deltaprogramma zijn in de afgelopen vier jaar de vijf Deltabeslissingen voorbereid. Op Prinsjesdag, 16 september 2014, hebben het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM), de Unie van Waterschappen (UvW), het Interprovinciaal Overleg (IPO) en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) het bestuursakkoord Deltaprogramma getekend en zich daarmee gecommitteerd aan de start van de uitvoering van de Deltabeslissingen, waaronder de Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie (DBRA). Afgesproken is om jaarlijks informatie te verschaffen aan elkaar, de Deltacommissaris en de regering over de voortgang van de uitvoering van de DBRA. Hiertoe is de afspraak gemaakt om gezamenlijk een monitoringsprogramma op te zetten. De monitor dient inzicht in de voortgang te geven en om elkaar ‘scherp te houden’ over de uitvoering. In 2017 vindt een tussentijdse (zelf-)evaluatie plaats in hoeverre de betrokken partijen op koers zijn om de doelen van DBRA te realiseren en of extra ondersteuning gewenst is. De doelen van de DBRA zijn om in 2020 klimaatbestendig en waterrobuust inrichten onderdeel te laten zijn van het (ruimtelijke) beleid van de verschillenden partijen en om in 2050 de ruimte daadwerkelijk klimaatbestendig en waterrobuust ingericht te laten zijn.
In dit monitoringsrapport worden de eerste (deel)resultaten van de monitor DBRA gepresenteerd. Het betreft de resultaten van de enquête die in de periode februari-maart 2015 is uitgestuurd naar alle waterschappen, provincies en gemeenten en aanvullende interviews met de Rijksoverheid (zie 2.2. voor de verdere opbouw van de monitor). De enquête is door de decentrale overheden ingevuld en de resultaten in deze rapportage geven aan hoe de partijen zelf hun voortgang inschatten. Naast de enquête is een klein aantal gerichte interviews gehouden ter verdieping en duiding van de resultaten. De enquête zal jaarlijks terugkeren. Deze editie vormt de nulmeting, waarmee de resultaten van volgende jaren kunnen worden vergeleken om zodoende inzicht te krijgen in de voortgang. Dit moment is gekozen als nulmeting omdat het op de scheidslijn ligt tussen de Deltabeslissingen uit 2014 en het starten met de implementatie van deze Deltabeslissingen in 2015.
Resultaten
De eerste conclusie van de monitoring is dat uit de nulmeting het beeld naar voren komt dat zowel gemeenten, waterschappen, provincies als de Rijksoverheid serieus met de thema’s uit de Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie aan de slag zijn. In de afgelopen jaren is in het deltaprogramma veel kennis ontwikkeld en dat vertaalt zich in beleid.
Een tweede conclusie is dat de waterschappen het verst gevorderd lijken te zijn. Dat is op zich niet verrassend, omdat de waterschappen al sinds de jaren ‘90 bezig zijn met klimaatverandering, juist omdat klimaateffecten een sterke relatie hebben met waterhuishouding. De provincies zijn ook nadrukkelijk met de thema’s uit de DBRA bezig – wat ook naar voren komt uit de analyse van de waterplannen/omgevingsvisies. Onder gemeenten is de variatie nog groot. Gemeenten geven aan wel aan de slag te zijn met de thema’s uit de DBRA, maar gemiddeld gezien in mindere mate dan de provincies en waterschappen.
Een derde conclusie is dat er meer aandacht lijkt te zijn voor de klimaateffecten met betrekking tot wateroverlast en waterveiligheid dan over droogteproblematiek of hittestress. Vooral bij gemeenten komt dit beeld naar voren. Dit is deels te verklaren doordat droogteproblematiek minder zichtbaar is en deels doordat droogteschade plaatsvindt in de landbouw en natuur en minder in stedelijk gebied (met uitzondering van paalrot). Bij de waterschappen en provincies is dit beeld gevarieerder. In een aantal gevallen wordt wel veel en in een aantal gevallen wordt minder aandacht aan droogte besteed. Dit komt vooral doordat droogteproblematiek niet overal aan de orde is.
Een vierde conclusie is dat hittestress bij zowel de gemeenten, waterschappen als provincies nog nauwelijks een thema is, zowel op het gebied van de kennisontwikkeling als op beleidsontwikkeling. Hittestress is een relatief nieuw begrip en vanuit die constatering is het gebrek aan kennis en beleid te begrijpen. Dit thema lijkt zich nog meer dan de andere te bevinden in de ‘weten’-fase.
Voor de trits weten - willen - werken kan voorzichtig worden geconcludeerd dat het merendeel van de gemeenten, waterschappen, en provincies de fase van ‘weten’ grotendeels hebben doorlopen en nu toe zijn aan de fasen van ‘willen’ en ‘werken’. (zie figuur 10), met uitzondering t.a.v. hittestress. Een vergelijkbare conclusie kan worden getrokken voor de Rijksoverheid, voor weten - willen – werken. Vanuit Rijkswaterstaat lijken met name waterveiligheid en wateroverlast belangrijke opgaven. Voor hittestress en droogte is de opgave beperkt.
Voor zowel de Rijksoverheid als de decentrale overheden wil dit overigens niet zeggen dat er geen activiteiten meer plaats vinden in het ‘weten’-domein en evenmin dat ‘automatisch’ de stap naar ‘willen’ en ‘werken’ wordt gezet. Het proces is in de werkelijkheid niet zo lineair als de trits soms doet vermoeden. Door het jaarlijks volgen van deze ontwikkelingen kan wel een beeld worden gegeven van de voortgang en kan hier – waar mogelijk en wenselijk – geleerd, ondersteund en gestuurd worden.
Een zesde conclusie is dat de barrières die ervaren worden heel verschillend zijn tussen de gemeenten, waterschappen en provincies. Veel gemeenten ervaren vooral het gebrek aan structureel budget, gebrek aan capaciteit (mankracht) en gebrek aan politieke aandacht als barrière. De waterschappen ervaren daarentegen dat dit ruimschoots aanwezig is, maar dat afhankelijkheid van anderen een potentiele barrière is. De provincies zien de samenwerking met andere partijen en gebrek aan structureel budget voor klimaatadaptatie als belangrijkste barrières.
Download hier de resultaten van de monitor ruimtelijke adaptatie
Contactpersoon
Deltares en Erasmus universiteit
Contactpersoon: Gerald Jan Ellen (geraldjan.ellen@deltares.nl)
Telefoonnummer: 06-51141282