Wateroverlast in Utrecht

Klimaatverandering zorgt voor een warmer, maar natter klimaat in Nederland. Één van de verschijnselen die hiermee gepaard gaat is de toename van het aantal “extreme buien”. Deze extreme buien nemen zowel in aantal als in intensiteit toe en kunnen voor grote problemen zorgen. In Utrecht liggen twee wijken waarin de problematiek als gevolg van regenval en piekbuien groter is dan in andere wijken: Lombok en de Zeeheldenbuurt. Dit heeft te maken met de specifieke kenmerken van deze wijken: beide wijken zijn sterk verharde 19e eeuwse wijken, met weinig groen, maar met de aanwezigheid van een groot aantal souterrainwoningen. De directe aanleiding voor dit onderzoek betreft twee van deze piekbuien in 2014. Op 28 juli 2014 viel er in de Zeeheldenbuurt tijdens zo’n piekbui in totaal 51 mm regen, met een piekbelasting van 26 mm.1 Diezelfde bui zorgde in Lombok voor een totale neerslag van 78 mm, met een piekbelasting van 31 mm.2 Enkele dagen later, op 2 augustus 2014, viel er in de Zeeheldenbuurt 74 mm aan regen, met een piekbelasting van 29 mm. In Lombok viel er 51 mm, met een piekbelasting van 25 mm. Beide buien zorgden voor grote wateroverlast.

Project Utrecht Waterproof

Naar aanleiding van deze buien startte de gemeente Utrecht het project “Utrecht Waterproof” om de problematiek van beide wijken in kaart te brengen, onderzoek te doen, bewoners te informeren, bewoners te adviseren en om samen met de bewoners tot een oplossing te komen. Het was namelijk niet de eerste keer dat er sprake was van grootschalige wateroverlast in beide wijken en de verwachting is dat dit in de toekomst als gevolg van klimaatverandering alleen maar zal toenemen.3 De wijken hebben te maken met vier vormen van wateroverlast: overlast door instroom vanuit de riolering, overlast door instroom vanaf de straat en grondwateroverlast. Overlast vanuit oppervlaktewater heeft zich nog niet voorgedaan, maar er is wel een reëel risico hierop. De toenemende wateroverlast zorgt voor een belangrijk juridisch vraagstuk: welke partij is nou precies waarvoor verantwoordelijk? Welke zorgplicht(en) heeft de gemeente als beheerder van de openbare ruimte? Welke zorgplicht(en) heeft het waterschap als beheerder van de oppervlaktewateren? Welke rechten en plichten heeft de eigenaar voor zijn eigen perceel?