Digitale kaart voor overstromingsrisico’s

Inzoomen op gebieden

Weten dat overstromingsrisico’s bestaan is één ding. Hoe kun je daar rekening mee houden bij de inrichting van een gebied of het ontwerp van gebouwen? Op die vraag geeft de nieuwe kaart ‘Mogelijkheden voor gevolgbeperking’ antwoord. Je vindt hem in de Klimaateffectatlas. “Via de kaart kun je inzoomen op de overstromingskenmerken van een bepaald gebied of een locatie”, vertelt Arjen Koekoek, projectleider Klimaateffectatlas bij Climate Adaptation Services (CAS). Deze kenmerken zijn relevant bij het kiezen van maatregelen. In gebieden die ondiep en relatief vaak overstromen kunnen mogelijkheden liggen om schade te voorkomen. In gebieden die diep overstromen ligt schuilen en evacueren misschien meer voor de hand.

Link naar relevante maatregelen

CAS zoekt continu naar informatie die helpt de kwetsbaarheid voor klimaatverandering in beeld te brengen. In dit geval voor overstromingen. Arjen: “Ons land is goed in dijken bouwen, maar wat gebeurt er als een gebied tóch overstroomt? Door daar bij ruimtelijke ingrepen over na te denken kun je de mogelijke schade voor mens en maatschappij beperken.” De kaart legt een link naar de nieuwe maatregelendatabase voor gevolgbeperking. Hierdoor weten gebiedsinrichters en projectontwikkelaars wat ze zelf kunnen doen om de gevolgen van een overstroming te verminderen. “Wij merken dat er veel vraag is naar die informatie”, aldus Arjen. De database brengt ongeveer zestig maatregelen in beeld; sommige zijn gericht op gebouwen, andere op buurten of steden. Als voorbeeld noemt hij de herontwikkeling van een woonwijk. "Stel dat dit gebied vaak en vrij diep kan overstromen. Dan kun je voor vitale infrastructuur beter een andere plek kiezen."

Bron: Defacto

Integraal inrichten

Arjen hoopt dat de kaart gaat bijdragen aan integraal nadenken over het inrichten van gebieden, klein of groot: “Bij ruimtelijke ontwikkelingen spelen enorm veel belangen en afwegingen mee. Dat maakt het extra belangrijk informatie laagdrempelig aan te bieden. Bij de ingewikkelde overstromingsdata is dat een uitdaging. Door de informatie eenvoudiger te maken hopen we het bereik te vergroten, zodat niet alleen waterveiligheidsexperts, maar bijvoorbeeld ook ruimtelijk ordenaars ermee aan de slag kunnen.”

Gebruiksvriendelijk kaartmateriaal

Informatie voor zo’n brede groep toegankelijk en begrijpelijk maken klinkt makkelijker dan het is, erkent Arjen. “Daarom is in 2022 een gebruikersgroep gestart met gemeenten, provincies, een waterschap en kennispartijen. Zij dachten kritisch mee om de gebruiksvriendelijkheid te verbeteren bij de kaartontwikkeling.” Een van de deelnemers is Karlijn Kokhuis, strategisch adviseur op het gebied van waterveiligheidsopgaven bij de gemeente Amsterdam. Zij probeert het thema water nadrukkelijker in stedenbouwkundige projecten te krijgen, “zodat we de risico’s van overstroming beter kunnen beheersen. De koppeling tussen een kaart en een gedegen dataset, met een heldere inleiding over hoe je het kaartverhaal leest, levert als het goed is een matrix op waarin waterdieptes gelinkt zijn aan risico’s en soorten maatregelen. Dat geeft ontwerpers meer houvast. In mijn eerdere rol als adviseur in projecten zag ik hun worsteling bij het kiezen van de meest relevante adaptatiemaatregelen.”

Regionaal samenwerken

Overstromingsrisico’s, en hoe serieus je die moet nemen, zijn in Karlijns beleving nog onderbelicht. “Sterk aan de Klimaateffectatlas als geheel vind ik dat iedereen in het land zich hiermee op dezelfde analyses en data kan baseren. Alleen al binnen Amsterdam doen verschillende kaarten, toolboxen en werkwijzen de ronde, dat is veel minder effectief.”

Binnen de Metropoolregio Amsterdam hebben alle gemeenten een basisveiligheidsniveau op verschillende klimaatadaptatiethema’s omarmd die ze in hun eigen werkgebied in beleid omzetten. Karlijn: “Daarin benoemen we onder andere hoe we omgaan met overstromingsrisico’s. De nieuwe kaart, samen met één dataset als basis, kan ook de samenwerking tussen gemeenten binnen een regio ondersteunen.”

Voor alle beleidsthema’s

Op advies van de gebruikersgroep wordt een pagina met de risicoscan verwijderd uit de kaart. “Die is te ingewikkeld”, beaamt Karlijn. Juist wél handig vindt ze de tabel met overstromingsdieptes, uitgezet tegen de kans van vóórkomen. “Daarmee leg je concreet de link naar mogelijke maatregelen. Het zou overigens goed zijn als er ook testen komen met ontwerpers die nog weinig met water van doen hebben, om te kijken of zij dit kaartverhaal kunnen gebruiken. Want we hebben bij alle beleidsthema’s en inrichtingsopgaven met overstromingsrisico’s te maken, maar niet iedereen is zich daar altijd van bewust.”