"Droogte een steeds groter probleem voor het Nederlandse waterbeheer"

Gepubliceerd 28 mei 2018

Wat zijn de gevolgen van klimaatverandering op het voorkomen van droogte in Nederland? Deze vraag probeert Niko Wanders van de Universiteit Utrecht te beantwoorden met een internationaal team van collega’s in Duitsland, Engeland en de Verenigde Staten van Amerika in het artikel “Anthropogenic warming exacerbates European soil moisture droughts”, dat onlangs verscheen in Nature Climate Change. CAS sprak voor het Kennisportaal Ruimtelijke Adaptatie met Niko Wanders over de resultaten.

Waarom hebben jullie dit onderzoek uitgevoerd?

De laatste paar jaar zien we steeds meer berichten over de impact die droogte heeft op Europa. Hierbij kun je denken aan bosbranden, watertekorten en verloren oogsten. Bijna elke zomer zien we deze onderwerpen in het nieuws terugkomen. Het is duidelijk dat er iets aan het veranderen is, maar het is lang onduidelijk gebleven wat de gevolgen zijn voor de Europese en Nederlandse waterbeschikbaarheid. Wat helemaal ontbreekt is gedetailleerde informatie en vooruitzichten over de gevolgen van klimaatverandering op de lokale schaal.

Wat zijn de gevolgen van klimaatverandering voor droogte in Nederland?

We zien dat we in Nederland de grootste gevolgen kunnen verwachten in de zomer. Uit ons onderzoek blijkt dat er in de winters relatief weinig zal veranderen, maar dat de zomers een stuk droger lijken te worden. Voor ons werk hebben we gebruik gemaakt voor de nieuwste hydrologische modellen die kunnen simuleren hoeveel water er beschikbaar is in de grond en rivieren. Deze modellen geven allemaal aan dat we in de zomer grofweg een centimeter minder water kunnen verwachten in heel Nederland. Dit lijkt niet veel, maar dat komt neer op 10 liter water per vierkante meter die we niet meer beschikbaar zullen hebben. Als we dit willen aanvullen zullen we al dat water dus moeten aanvoeren om te zorgen dat er minimale schade aan gewassen optreedt. Dat water is vervolgens niet beschikbaar voor andere doeleinde, zoals drinkwatervoorziening, koelwater of de scheepvaart.

Wat zijn mogelijke oplossingen om de gevolgen van deze toegenomen droogte te voorkomen?

Nederland is een land met heel goed waterbeheer in vergelijking met de rest van de wereld. Het nadeel is dat we niet heel veel ruimte hebben om water op te slaan, maar er zijn wel degelijk mogelijkheden om ons te wapenen tegen de gevolgen van droogte.

Een mogelijke oplossing is om in de winter de grondwaterstanden te verhogen zodat er later in de zomer meer water beschikbaar is. Aangezien we in de winter een overschot hebben kunnen we hier gebruik van maken om de negatieve gevolgen in de zomer op te vangen. Uiteraard moet deze tijdelijke berging wel worden afgestemd met de gebruiksfunctie van het land en zal het lastig worden om dit bijvoorbeeld onder stedelijk gebied te gaan doen.

Verder is het mogelijk om de waterstanden in de grotere rivieren, meren en plassen, bijvoorbeeld het IJsselmeer, in het voorjaar te verhogen. Deze kunnen dan gedurende de zomer het water aanvoeren naar regio’s waar een tekort is opgetreden.

Op dit moment gebeuren er ook al proeven met het recyclen van licht vervuild afvalwater uit fabrieken om dat te gebruiken voor de irrigatie van landbouwgebieden. Dit is een mooie oplossing, waarbij het afvalwater wordt gereinigd door de bodem en de landbouw een extra bron heeft voor irrigatiewater.

Tot slot, kunnen we ook overwegen om gewassen te verbouwen die beter bestand zijn tegen droogte en droge periode. In andere landen zie je dat dit al gebeurd en misschien is dit in de toekomst ook voor Nederland een goede maatregel om de mogelijke verliezen in de landbouwsector te verlagen.

Kortom er is veel wat we kunnen doen om de gevolgen van droogte te verkleinen, wel zullen we ons moeten aanpassen aan de veranderende situatie en zorgen dat we flexibel waterbeheer hebben in Nederland. Hierdoor kunnen we met de klimatologische veranderingen meebewegen en voorkomen dat we te maken krijgen met de gevolgen van extreme droogte in de toekomst.

Overview Drought Viewer
Figuur 1 Europees overzicht van verandering in droogteduur voor de komende 50 jaar. Groten delen van Europa kennen een sterke toenamen in de totale droogte duur in het jaar, met name in Zuid-Europa. In Noord-Europa zien we een afname van de gevolgen van droogte door toegenomen neerslag.

Niko Wanders
Niko Wanders

Niko Wanders is assistant professor op het gebied van hydrologische extremen bij de Universiteit Utrecht. Als hydroloog onderzoekt hij de processen die droogte en overstromingen veroorzaken en hoe we deze extremen beter kunnen begrijpen, voorspellen en modelleren.


Niko Wanders

Interview met Niko Wanders over het artikel “Anthropogenic warming exacerbates European soil moisture droughts”.