Uitkomst enquête: veel interesse in pilots ‘Financiële Prikkels voor Klimaatadaptatie’
Opvallend veel gemeenten zijn geïnteresseerd in het uitvoeren van een pilot ‘Financiële Prikkels voor Klimaatadaptatie’. Dat bleek uit de enquête die in juli werd uitgeschreven. Groene belastingen ziet men als het meest kansrijk. Toch heerst er ook onzekerheid. “Probeer het gewoon eens”, luidt het advies. De stuurgroep DPRA besluit in november of zij in 2019 zal bijdragen aan een gezamenlijk ontwikkeltraject waarin gemeenten, waterschappen, provincies en burgerinitiatieven via pilots kunnen leren wat wel en wat niet werkt.
‘Financiële prikkels voor klimaatadaptatie’ is een initiatief van een breed samenwerkingsverband dat particulieren wil stimuleren hun vastgoed en tuin aan te passen aan het veranderende klimaat. Vergroening van belastingen is een voorbeeld van zo’n financiële prikkel. Een gelijknamig rapport dat in januari 2018 verscheen, benoemt de verschillende mogelijkheden, gebaseerd op een groot aantal interviews met deskundigen. Welke kansen en uitdagingen zien de betrokken overheden en organisaties zelf? Welke kennisbehoefte is er, en wat zijn de opties voor verdere samenwerking tussen het Rijk, decentrale overheden en koepelorganisaties?
DPRA schreef in juli 2018 een enquête uit om dit te inventariseren. “De enquête is verstuurd naar 180 gemeenten, waterschappen, provincies en burgerinitiatieven”, vertelt Carleen Mesters van Stroom en Onderstroom, een van de auteurs van het rapport ‘Financiële prikkels’. “We hebben zo’n 75 reacties binnengekregen – veel meer dan we hadden verwacht. En ook de aard van die reacties was opvallend positief: 18 gemeenten, negen waterschappen, twee provincies en een drinkwaterbedrijf gaven aan dat ze graag willen meedoen aan een pilot.”
Clusteren van pilots
Ook onder de overige respondenten was de interesse groot. “Op 12 september hebben we een bijeenkomst georganiseerd waarbij we geïnteresseerde partijen hebben uitgenodigd om verder te praten over hun visie op eventuele pilots”, zegt Mesters. “Welke kansen en uitdagingen zien zij? Welke vervolgstappen vinden zij nuttig?”
Tijdens die bijeenkomst kwamen verschillende vragen naar voren. Een daarvan was hoe je pilots het beste zou kunnen clusteren, vertelt Anne-Marie Bor van NextGreen, mede-auteur van het rapport. “Dat kan bijvoorbeeld naar regio, naar omvang – zoals grote steden versus kleinere dorpen – of geclusterd rond een doelgroep, zoals bedrijven of inwoners. Waarschijnlijk komen we uit op een combinatie van die opties.”
Korting op rioolheffing
Opvallend was dat veel partijen staan te trappelen om aan de gang te gaan, aldus Mesters. “Wanneer kunnen we starten – dat was de voornaamste vraag”, lacht ze. “Een kansrijk begin is de rioolheffing. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten is onlangs begonnen met een duurzame modelverordening voor de rioolheffing. En de gemeente Son en Breugel start met een korting op de rioolheffing aan inwoners die hun hemelwater van hun afvalwater scheiden.” Hier liggen ook kansen om klimaatadaptatie breder aan te pakken, benadrukt ze, bijvoorbeeld in combinatie met de Green Deal Groenen Daken.
“Een ander opvallend punt was dat gemeenten meer zien in groene belastingen dan in subsidies”, vertelt haar collega Bor. “Met subsidies bereik je niet de grote massa – en ze zijn vaak eenmalig. Een groene rioolheffing is veel structureler. En daarmee bereik je iedereen.” Het gaat maar om kleine bedragen, nuanceert Mesters. “Sommige mensen denken: wie gaat daarvoor nou lopen? Maar we denken dat je daarmee wel degelijk gedragsverandering kunt stimuleren. Dat willen gemeenten verkennen in pilot-onderzoek.”
Vertrouwen
De bijeenkomst met belangstellende partijen liet ook iets anders zien: er zijn nog de nodige hobbels te nemen. “Gemeenten dénken dat ze veel geld en tijd kwijt zijn met invoering en handhaving”, zegt Mesters. “Maar ook op dat vlak zijn er gemeenten die al oplossingen hebben bedacht. Ze vragen burgers bijvoorbeeld foto’s op te sturen van hun inspanningen, en controleren dan steekproefsgewijs. Of ze koppelen kadaster- aan satellietgegevens om te kijken waar daken en tuinen zijn vergroend.”
Uiteindelijk draait het voor een groot deel om vertrouwen, merkt ze op. En om informatie-uitwisseling. “Vertrouw je burgers, vertrouw erop dat dergelijke instrumenten meer opleveren dan ze kosten. Ga eens bij andere gemeenten te rade. En ga gewoon aan de slag. Probeer het een tijdje en kijk of het écht zoveel tijd en geld kost als je denkt.” Bor voegt toe: “En kijk eens wat het effect is als je beleidsinstrumenten combineert. Een financiële prikkel kan bijvoorbeeld verzachtend werken in combinatie met verplichtingen.”
Landelijke werkgroep
De eerste vervolgstap is nu het starten met verschillende clusters van pilots. “In een landelijke werkgroep willen we de uitkomsten van de enquête verder verkennen”, vertelt Mesters. “Daarbij willen we ook graag Vlaanderen betrekken.”
“En we willen graag gemeenten die nog niet gereageerd hebben, alsnog bij dit initiatief betrekken”, benadrukt Bor. “We vragen hen zich te melden bij het Kennisportaal. We gaan kijken hoe we hen alsnog bij pilots kunnen betrekken.”
