Hitte beperken in bestaande woningen en gebouwen

In de zomer van 2019 werd het hitterecord met maar liefst 2 graden verbroken. Nederland maakte de heetste week ooit mee. Veel mensen bezochten de spoedeisende hulp met verschijnselen van hittestress. Vooral de groep thuiswonende, eenzame 75-plussers is kwetsbaar tijdens een hitteperiode. Hoe maken we bestaande woningen hittebestendig? Deskundigen probeerden antwoorden te vinden op deze vraag tijdens een verkennend gesprek op 14 januari.

Het verkennende gesprek was een vervolg op het Symposium lokale hitteplannen en een expertmeeting op 8 oktober. Daar werd gesproken over de aanpak van hitte in de gezondheidszorg en openbare ruimte. Nu ging het om slimme maatregelen in en om bestaande woningbouw die veel hitte kunnen wegnemen. Het gesprek ging over de vragen: hoe beginnen we en hoe kunnen we gezamenlijk (de gevolgen van) hitte aanpakken? Aanwezig waren vertegenwoordigers van het RIVM, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, NEN/OSKA, W/E adviseurs, woningcorporatie WBO Wonen, BRIQS, ingenieursbureau de Beijer, TAUW en Klimaatverbond Nederland.

Koelen in plaats van verwarmen

In de toekomst neemt de warmtebehoefte in woningen en gebouwen ’s winters af. In de zomer neemt de koeltebehoefte toe. Om in die laatste behoefte te voorzien, worden steeds vaker airco’s geïnstalleerd. Het gevolg: de buitenwarmte stijgt en het elektriciteitsnet wordt extra belast. De installatie van airco’s is een ongewenste ontwikkeling. Partijen die zich bezighouden met de energietransitie houden nu nog onvoldoende rekening met de toenemende koeltevraag. OSKA, een netwerk van standaardiseringsorganisaties, heeft het onderwerp afgelopen zomer opgepakt en geagendeerd.

“We stapelen techniek op techniek”

Dat we vooral naar technische oplossingen zoeken voor nieuwe vraagstukken zoals hitte, werd als zorg gezien. “We stapelen techniek op techniek”, verzuchtte iemand, “terwijl we juist vanuit een integrale aanpak, waarbij ook omgeving en gedrag betrokken worden, veel meer kunnen halen.”

Hittebestendigheid: 5 acties

Maatregelen die voorkómen dat hitte de bestaande woning binnendringt, kunnen op korte termijn veel winst opleveren:

1. Aangepast gedrag van bewoners stimuleren, op het gebied van isolatie en ventilatie.
2. Meer schaduw in en om het huis, bijvoorbeeld door bomen te planten.
3. Groene gevels stimuleren.
4. Buitenzonwering installeren, waarbij een collectieve inkoop kan leiden tot prijsdalingen en een versnelling van deze toepassing.
5. Het gebruik van warmte-weerkaatsende verf.
6. De warmtepomp benutten voor verkoeling.

We weten nog weinig

In verhouding tot andere domeinen is er nog weinig bekend over hitte-gerelateerde vraagstukken in de bestaande woningbouw, stelden de deelnemers. Er is behoefte aan meer kennis over het effect van korte en hevige of langdurige hitte op de binnentemperatuur. Waar ligt bijvoorbeeld het kantelpunt bij isolatie? Tot welke buitentemperatuur houd je in verschillende soorten woningen de hitte buiten? En wanneer treedt het omgekeerde effect op en kan de hitte de woning niet meer uit?

Een andere prangende kwestie ligt op het gebied van de koeltevraag. Dat de overcapaciteit van zonne-energie tijdens een hitteperiode aangewend kan worden voor koeling, is een niet onderbouwde aanname. De koelingsbehoefte is er immers vooral ’s nachts, als de zon niet schijnt. Hoe kunnen we energiesystemen ontwikkelen die warmteopslag voor de winter én koudeopslag voor de zomer verwerken?