Nieuwe inzichten door onderzoek klimaatadaptatie en burgerparticipatie

Gepubliceerd 6 juli 2021

Op 17 juni vond het landelijk symposium ‘Burgerparticipatie in klimaatadaptatie’ plaats. Online werden de resultaten gedeeld van een breed opgezet onderzoek naar hoe overheden bewoners van steden meer kunnen betrekken bij klimaatadaptatie. ‘Wil je stappen maken, dan is medewerking van bewoners cruciaal.’

Effecten van hittestress

Het onderzoek werd uitgevoerd door lectoraten van vier hogescholen: HZ University of Applied Sciences, Hogeschool Rotterdam, Van Hall Larenstein en Hanze Hogeschool, in samenwerking met vijf gemeenten en twee waterschappen. In een periode van twee jaar zijn metingen verricht naar hittestress in woningen en straten in verschillende wijken. Voor het meten werden weerstations en temperatuursensoren gebruikt, maar er werd ook gebruik gemaakt van video-interviews met bewoners. Onderzoeker Teun Terpstra zegt: “Wat hielp was dat we vorig jaar konden meten tijdens een van de meest extreme hittegolven van de afgelopen honderd jaar. De effecten van hittestress op mensen werden heel duidelijk: slechter slapen, fysieke ongemakken, meer overlast, meer somberheid. Ook zagen we wat de ouderdom van woningen bijdraagt aan hittestress en de positieve rol die goede isolatie hierin kan spelen.”

Ontspannen in een tuinstoel

Jean-Marie Buijs van HZ vult aan: "Waar bij klimaatmitigatie concreet het verminderen van de uitstoot van CO2 centraal staat, gaat het bij klimaatadaptatie om zelfopgelegde ambities. Wil je stappen maken, dan is de medewerking van bewoners cruciaal. In stedelijk gebied bestaat veel private ruimte, waar de gemeente niet heel veel over te zeggen heeft. Het heeft geen zin om daar dingen op te gaan leggen. Wat wel zinvol is, is om je in bewoners te verplaatsen. Steen eruit, groen erin: het bekt lekker, maar zeker mensen die niet heel groot behuisd zijn, beschouwen hun tuin vooral als een plek om op het terras in een tuinstoel te ontspannen.”

Vergroenen

In het onderzoek zijn belangrijke theoretische inzichten in de praktijk bewezen, bijvoorbeeld het zogenoemde hitte-eilandeffect. Dat is het probleem dat steden vanwege de grote hoeveelheid steen 's nachts niet meer afkoelen. Teun Terpstra: "In vervolg op eerder onderzoek door Wageningen University, hebben we vastgesteld dat bij iedere 10 procent-toename van groen het hitte-eilandeffect met een halve graad afneemt. Concreter wordt het denk ik niet: vergroenen is een belangrijk onderdeel van de puzzel."

Aanpassingen in gedrag

Jean-Marie Buijs benadrukt dat er allerlei aanpassingen in de ruimte mogelijk zijn om hittestress te bevechten: meer groen, zonwering of overdag de ramen sluiten. Er zijn echter ook aanpassingen in gedrag nodig. "Airco's aanschaffen lost wel een individueel probleem op, maar maakt het collectieve probleem groter. De warmte wordt er alleen maar door verplaatst, van binnen naar buiten, waardoor het hitte-eilandeffect toeneemt."

Dialoog overheid-burger

De dialoog tussen de verschillende overheden onderling is wat het onderwerp klimaatadaptatie betreft al goed op gang gekomen, maar de dialoog tussen overheid en burger kan beter. Dit kan uitdagend zijn, bijvoorbeeld in wijken waar bewoners niet altijd goed Nederlands spreken of geen internet hebben, waardoor ze niet via de computer konden worden geïnterviewd. Ook het nut en de noodzaak van klimaatadaptatie worden niet altijd voldoende gevoeld. Teun Terpstra: "We realiseren ons nog onvoldoende wat toenemende hitte in de toekomst echt gaat betekenen. De hittegolf van 2020 was een voorbeeld van hoe extremen eruit kunnen gaan zien. Die extremen worden uiteindelijk het nieuwe normaal en dát moeten we ons gaan realiseren."

Meer informatie over de uitkomsten van het onderzoek zijn te vinden op bpika.hz.nl. Het onderzoek is mede mogelijk gemaakt door een RAAK-publiek-subsidie van Regieorgaan SIA.