Duurzame en klimaatadaptieve woningen in Achterhoekse dorp Silvolde

Nul-op-de-meter-woningen

Diep in de Achterhoek, tussen Doetinchem en de Duitse grens, ligt het dorp Silvolde. De kerk en de landerijen ademen de sfeer van weleer, maar midden in het dorp verschijnt een project dat zijn tijd ver vooruit is: de herinrichting van de Heuvelstraat. Hier komen 28 volledig energieneutrale woningen, ook wel: nul-op-de-meter-woningen. Deze woningen, omgeven door water en groen, zijn klimaatneutraal en worden gebouwd met duurzame materialen. Belangrijk onderdeel is het innovatieve waterbeheer. Regenwater wordt zoveel mogelijk lokaal opgevangen en gebruikt. Woningstichting Wonion, waterbedrijf Vitens en watertechbedrijf Semilla experimenteren hier, gesteund door gemeente en waterschap, met watercycli van lokale zuivering en hergebruik.

Hitte en droogte ook belangrijke thema’s

“Klimaatverandering kan voor onze bewoners nadelige gevolgen hebben”, zegt Gerrolt Ooijman, directeur van Wonion. “Wij zien het als onze taak om die gevolgen te beperken.” Wonion begon met de herinrichting van de Heuvelstraat vanuit de ambitie voor energiezuinige woningen. Ooijman: “Maar al gauw kwam daar de ambitie bij om de woningen ook duurzaam en klimaatadaptief te maken. Hitte en droogte zijn daarbij belangrijke thema’s. Zeker nu we daar in deze regio steeds meer mee te maken krijgen. Het is ook veel efficiënter om meerdere ambities integraal aan te pakken.”

Waterbedrijf sluit aan bij het project

Een van de deelprojecten in de Heuvelstraat richt zich op circulair watergebruik. Micha van Aken, business development manager bij Vitens, hoorde enkele jaren geleden over het project van Wonion in de Heuvelstraat en nam contact op. Van Aken: “Innovatie en duurzaamheid zijn voor ons erg belangrijk. De vraag naar drinkwater neemt de laatste jaren alleen maar toe, terwijl de beschikbaarheid van bronnen afneemt. Met de grote aankomende woningbouwopgave is dit hét moment voor watervriendelijke nieuwbouw. Toen we contact opnamen met Wonion, werden we met open armen ontvangen. Waterbeheer was nog een ontbrekende schakel om een compleet, duurzaam, circulair concept te kunnen neerzetten.”

Eerste stap op weg naar gesloten watercirkel

Het regenwater wordt in de Heuvelstraat zo veel mogelijk opgevangen. Deels gaat het de grond in, deels kan het worden gebruikt voor tuin en schoonmaak. Het huishoudelijke afvalwater wordt in de wijk gezuiverd. Het schone water infiltreert in de bodem. De rest wordt verwerkt tot compost. “Huishoudelijk water uit douche, wastafel en wasmachine wordt in de woningen gezuiverd en gebruikt om het toilet te spoelen”, vertelt Van Aken. “Voor twee woningen zuiveren we het regenwater ook tot drinkwater. Het is nog geen perfect gesloten cirkel, want er moet nog altijd drinkwater worden aangevoerd en rioolwater worden afgevoerd. Maar dit is een eerste stap, die al heel veel waterbesparing en natuurlijk ook kennis en ervaring oplevert.”

We gaan dit samen doen

De samenwerking in dit project is heel belangrijk. Het waterschap Rijn en IJssel is verantwoordelijk voor het grotere watersysteem, Semilla Sanitation zuivert het water en Vitens levert schoon drinkwater in de huizen. Wonion en de gemeente Oude IJsselstreek scheppen de randvoorwaarden. En bewoners praten mee. Van Aken: “Door goed overleg tussen alle partijen krijg je de vragen en uitdagingen veel sneller boven tafel. En daarmee ook de oplossingen. Met alle partijen praten we over juridische aspecten, kwaliteit, techniek, kosten en samenwerking. Het is een kwestie van afspraken maken, elkaars hand vastpakken en zeggen: we gaan dit sámen doen. Dat gaat hier heel goed. En dat is wat dit project zo leuk maakt.”

Iedereen voelt dat het superrelevant is

De eerste woningen in Silvolde worden al gebouwd. Binnenkort start de inrichting van het ‘waterhuis’, dat water voor een deel van de wijk zuivert en opslaat. Van Aken is tevreden over het proces tot nu toe. “We zitten met alleen maar gelijkgestemde partijen aan tafel”, zegt hij. “We doen iets heel nieuws, en dat vraagt nu en dan om flexibiliteit. Het valt me op dat juist dát heel goed gaat. Die oplossingsgerichtheid, die mentaliteit, die zit in het hele team.” Iedereen is zich ervan bewust dat het betreden van onontgonnen terrein uitdagingen met zich meebrengt. “Maar we pakken het samen aan, in goede harmonie. En iedereen voelt dat het superrelevant werk is.”

Leren van uitdagingen

Van Aken: “ Het doel is ook vooral dat we van die uitdagingen leren. Dat we showcases opbouwen om aan anderen te vertellen wat we doen, waar we tegenaan lopen en hoe we daarmee omgaan. Eén van de uitdagingen is om al vóór de bouw na te denken over slimme oplossingen. Wat kan er op wijkniveau, wat zijn de lokale beperkingen, hoe zorg je voor een buffer voor droge periodes?” Een andere uitdaging is om innovatief waterbeheer ook in bestaande woningen toe te passen. Een enorm lastig vraagstuk, volgens Van Aken: “Maar het hoeft niet morgen af. Wij kijken graag vijftig of honderd jaar verder. Neem alleen al het toilet. Wist je dat gemiddeld 30 procent van het drinkwater opgaat aan het doorspoelen van het toilet? Daar is nog een wereld te winnen.”

Sneeuwbaleffect

De partijen zien het ook als een belangrijke uitdaging om innovaties in te bedden in bestaande wet- en regelgeving. “Zo praten we in Den Haag over mogelijke aanpassingen aan het Bouwbesluit die dit soort projecten makkelijker kunnen maken”, vertelt Van Aken. “Heel interessant, maar dat soort processen kosten veel tijd. Doorlooptijden zijn lang, vergunningsprocedures soms lastig”, zegt Van Aken. “Maar we hopen natuurlijk dat we nu zoveel leren den dat er een sneeuwbaleffect ontstaat, zodat ook andere partijen deze ideeën straks grootschalig kunnen uitrollen.”

Kwestie van doen

Ook Wonion-directeur Ooijman is zeer positief: “Er is veel energie en wil om samen te werken. En voor al deze partijen biedt samenwerken ook veel voordelen. Zelfs als je organisatie weinig geld heeft. Je zult toch moeten investeren in de energietransitie. Dan kun je maar beter meteen ook nadenken over klimaatadaptatie.” Maatregelen, ook als ze niet duur zijn, kosten in het begin natuurlijk extra geld. Maar als je niets doet, worden de kosten later nog veel hoger. Ooijman: “Deze maatregelen leveren op termijn zelfs vaak besparingen op. Ook voor de bewoners. Bovendien bied je die een fijne, duurzame omgeving. Het is gewoon een kwestie van doen.”