Hoe stimuleer je klimaatadaptatie in stedelijke vernieuwing?

Klimaatadaptatie meestal niet de belangrijkste reden

“Adaptatiemaatregelen worden steeds vaker meegenomen in stedelijke vernieuwing, bijvoorbeeld als de riolering vervangen moet worden. Maar het is meestal niet de belangrijkste reden om een straat open te gooien,” vertelt Mandy van den Ende. Mandy is promovendus aan de Universiteit Utrecht en hoofdauteur van de nieuwe studie. Zij onderzocht daarvoor drie gemeentes die onlangs kleinschalige adaptatiemaatregelen hebben genomen.

Onderzoekers zoeken meer generaliseerbare verklaringen

Eerder onderzoek heeft gewezen op de drempels die er vaak zijn om adaptatiemaatregelen mee te nemen in stedelijke vernieuwing. Eén van die drempels is een gebrek aan formele verantwoordelijkheid voor klimaatadaptatie. Toch worden er ondanks die drempel hier en daar wel degelijk maatregelen uitgevoerd. De onderzoekers wilden in dit onderzoek niet kijken naar dit soort ‘statische’ drempels’, maar de uitvoering van adaptatiemaatregelen juist verklaren aan de hand van meer generaliseerbare processen of ‘mechanismen’.

Gebrek aan vastgesteld beleid voor klimaatadaptatie

Een voorbeeld van een hinderend mechanisme is dat een gebrek aan vastgesteld beleid voor klimaatadaptatie op gemeentelijk niveau er vaak voor zorgt dat er een stuk minder gebeurt. Mandy: “Klimaatadaptatie overstijgt verschillende domeinen en gemeentelijke afdelingen voelen zich niet altijd verantwoordelijk. En als er geen beleid is, wordt klimaatadaptatie meestal niet geprioriteerd in uitvoeringsprojecten. Dat kan ervoor zorgen dat het ondergeschoven wordt door andere prioriteiten waarvoor wel beleid is, zoals infrastructuur en wonen.”

Ook onderhoud vormt een drempel

Verder worden plannen regelmatig afgehouden omdat gemeentelijke afdelingen terughoudend zijn als een maatregel onderhoud nodig heeft. Leg je bijvoorbeeld openbaar groen verlaagd aan voor waterberging? Dan moet je er ook voor zorgen dat die berm wordt schoongehouden. Ook kun je dan het risico lopen dat er in het gras geparkeerd wordt. Vanuit die gemeentelijke afdelingen kan er om zulke redenen weerstand ontstaan.

Als er geen beleid is, wordt klimaatadaptatie meestal niet geprioriteerd in uitvoeringsprojecten.

Wel werkt: een ambassadeur én vastgesteld beleid

Wat kan er dan voor zorgen dat ambities wél waargemaakt worden? Wat zijn mechanismen die de boel wel in gang zetten? Volgens het onderzoek kan een ‘adaptatieambassadeur’ uitkomst bieden. Dat is iemand die verantwoordelijk is en zich echt hard maakt voor klimaatadaptatie. Zo iemand kan er ook voor zorgen dat er beter samengewerkt wordt tussen gemeentelijke afdelingen, in plaats van ‘ieder voor zich’. De onderzoekers concluderen ook dat het zou helpen als klimaatadaptatie uiteindelijk toch in beleid wordt vastgesteld. Mandy: “Wat we nu dus vaak zien is dat klimaatadaptatie ‘per ongeluk’ meegaat in stedelijke vernieuwing. Dat is al een stap in de goede richting. Maar er kan natuurlijk veel meer gedaan worden als klimaatadaptatie een prioriteit wordt in beleid. Je bent dan namelijk niet afhankelijk van externe gebeurtenissen. Aan de andere kant zorgt een gebrek aan beleid er nu wel voor dat er meer ruimte is om te experimenteren en te innoveren. Daar kunnen gemeenten nu nog gebruik van maken.”