Hogere dijken beschermen tegen meters zeespiegelstijging, maar eenvoudig is dat niet

Gepubliceerd 9 november 2023

De zeespiegel stijgt en die stijging is de afgelopen eeuw versneld. Dit heeft gevolgen voor de waterveiligheid en het zoetwater in Nederland. Het Kennisprogramma Zeespiegelstijging doet onderzoek naar deze gevolgen en hoe we ze beheersbaar kunnen houden. In 2026 komen de eindresultaten van dit onderzoek. Vandaag is de tussenbalans verschenen.

Tussenbalans laat zien wat technisch mogelijk is

In de tussenbalans staat wat er mogelijk is om de gevolgen van een aantal meter zeespiegelstijging op te vangen als we verder gaan met de huidige aanpak. Dat vraagt wel om grote inspanning en ingrijpende maatregelen. Tegelijk is het heel onzeker hoe snel de zeespiegel blijft stijgen. Dat betekent dat we ook ruimte vrij moeten houden om voor andere oplossingen te kunnen kiezen.

Hoe snel stijgt de zeespiegel bij de Nederlandse kust?

Het Kennisprogramma Zeespiegelstijging bouwt voort op de nieuwe klimaatscenario’s die het KNMI in oktober heeft gepubliceerd. Die laten zien dat de snelheid van de zeespiegelstijging deze eeuw erg onzeker is. Het maakt veel verschil hoeveel broeikasgassen er wereldwijd nog worden uitgestoten. En stel dat het landijs van Antarctica plotseling snel afsmelt, dan kan de zeespiegel nog veel sneller gaan stijgen. De Noordzee kan dan deze eeuw 1 of 2 meter hoger komen te staan, en rond 2150 al zo'n 3 tot 5 meter. Maar als de wereldwijde uitstoot sterk daalt, zal de zeespiegel veel langzamer stijgen.

Wat zijn de gevolgen voor waterveiligheid?

Door zeespiegelstijging komt het water hoger tegen onze dijken, dammen en duinen te staan. Het lijkt technisch mogelijk om Nederland tot 3 meter zeespiegelstijging te blijven beschermen tegen overstromingen als we de huidige aanpak opschalen. Maar dat vraagt wel om grote inspanning en ingrijpende maatregelen: omvangrijkere zandsuppleties, hogere en bredere dijken, meer pompen. Daar moeten we genoeg ruimte en zand en klei voor vrij houden.

Wat zijn de gevolgen voor zoetwater?

Door zeespiegelstijging komt er meer zout in onze watersystemen. De zoetwaterbeschikbaarheid staat nu al onder druk en loopt veel eerder tegen technische grenzen aan dan de waterveiligheid. Dat komt onder andere doordat we vaker te maken hebben met droogte. Er zal steeds vaker te weinig rivierwater zijn om alle zoetwatersystemen zoet te houden.

Welke andere oplossingen zijn mogelijk?

We kunnen voorlopig verder gaan met de huidige aanpak voor waterveiligheid en zoetwater. Maar er kan een moment komen waarop een andere aanpak efficiënter is. Bijvoorbeeld:

  • Riviermondingen afsluiten en het rivierwater bergen in de Zuidwestelijke Delta of wegpompen.
  • Rivierwater bergen in een groot meer voor de kust, waardoor ook de verzilting vermindert.
  • Geen dijken meer verhogen en het leven aanpassen aan hoogwater en verzilting.

Nu weten we nog niet wat de beste oplossing is. Dat hangt af van de snelheid waarmee de zeespiegel stijgt. Welke aanpak we in de toekomst ook volgen: er moet dan ruimte zijn om te kunnen handelen. Dat kunnen we doen door er bij investeringen voor de langere termijn rekening mee te houden dat we misschien voor een van de andere oplossingen zullen moeten kiezen.