Toekomst aan tafel: Hoe geef je de toekomstige generaties nu al een stem?

In beleidsstukken, zo ook in het meest recente regeerakkoord, staat het principe ‘afwenteling op toekomstige generaties voorkomen’. Wat betekent dat?

“Dat je problemen niet doorschuift naar generaties van de toekomst. Dat wij niet alleen de lusten krijgen van een bepaalde keuze, maar dat onze kinderen ook de lasten niet hoeven dragen. Er is een mooie tekst van Loesje: ‘Ik laat mijn afwas toch ook niet staan voor de volgende generatie?’.  Overigens geloof ik zelf niet dat afwenteling op de toekomst altijd te voorkomen valt, maar dat het vooral belangrijk is om het inzichtelijk te maken, en te bespreken in hoeverre de afwenteling acceptabel is.”

Hoe kwam je op het idee om anderen te motiveren om nu die afwas te gaan doen?

“Ik stelde mezelf steeds vaker de vraag: wat kiezen we nu voor onszelf en wat voor effect heeft dat op de generaties na ons? Het blijkt moeilijk om het in het proces van besluitvorming écht te hebben over de consequenties van keuzes op lange termijn. Tegelijkertijd hadden collega’s bij de overheid steeds vaker de ambitie om afwenteling op toekomstige generaties te voorkomen. Als ik dan vroeg: ‘Hoe gaan jullie dat concreet doen?’, dan bleek dat er geen praktische aanpak beschikbaar was. Ik wil voorkomen dat zo’n uitspraak een lege huls wordt. Daarom kreeg ik van Rijkswaterstaat, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en de Deltacommissaris de opdracht om een methodiek op papier te zetten. Zo is Toekomst aan Tafel gestart.”

Wat is Toekomst aan Tafel precies?

“Met Toekomst aan Tafel hebben we een methodiek gemaakt waarmee je die afwenteling op de toekomstige generaties inzichtelijk en bespreekbaar kan maken. Dat doe je door middel van drie pijlers: betrekken, borgen en benutten.”

Hoe pak je dat concreet aan als je toekomstige generaties voor ogen wil hebben? Betrekken, borgen en benutten zijn voor veel mensen vrij abstracte begrippen.

“Stap één is het betrekken van de toekomst aan tafel: we analyseren welke generaties je met een plan raakt en hoe je die kan betrekken. Dat kan bijvoorbeeld met Future Design: een rollenspel waarbij je de rol aanneemt van een bewoner van de toekomst. Stel, jij gaat een dijk maken en die dijk staat er nog in 2075, dan krijg je bij Future Design letterlijk een bepaalde jas aan. Daarmee ben jij die bewoner van 2075 en ga je in gesprek met andere bewoners en met de beleidsmakers van nu. Waar hoop je op? Waar ben je bang voor? Waarvoor zullen toekomstige generaties ons dankbaar zijn?”

Stap twee is borgen. Hoe ziet die stap er in de praktijk uit?

“We ontwikkelden een generatietoets. Daarmee check je welke negatieve of positieve consequenties de keuzes van vandaag op de toekomst hebben. Maar dat is niet genoeg: het is veel belangrijker om te bespreken of we die consequenties acceptabel vinden. Daarom ontwikkelden we aanvullend het generatiegesprek: we praten met inwoners van verschillende generaties of we de uitkomst van die generatietoets kunnen verantwoorden. Je maakt een expliciete keuze en je maakt het bespreekbaar.”

Wat doen de betrokken partijen vervolgens met deze uitkomst?

“Daarvoor hebben we de laatste stap: benutten. Met een Toekomst Effect Rapportage laat je de keuze zien: we wentelen wel of niet bewust af op de toekomst. Je verantwoordt je keuze, je maakt het inzichtelijk. Je laat ook zien dat je de informatie uit dat generatiegesprek hebt meegenomen. Wat vinden de inwoners acceptabel en hoe zien we dat terug in het besluit? Het is uiteindelijk mijn droom dat de Toekomst Effect Rapportage een plek krijgt in elk stuk dat naar de Tweede Kamer gaat, ongeacht het thema. Dan is het voor heel veel mensen inzichtelijk hoe het beleid doorwerkt in de toekomst.”

Zijn er al projecten waarin deze methodiek wordt toegepast?

“We gaan aan de slag bij de gemeente Amersfoort, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en bij de Rijkssector Water en Klimaatadaptatie. De methodiek van Toekomst aan Tafel kan iedereen gebruiken. De toekomstambassadeur leidt toekomsttrainers op die in hun eigen organisatie kunnen zeggen: ‘Hé, we moeten de toekomst gaan betrekken. En ik weet hoe.’”

Waar ben je het meest trots op tot nu toe?

“Ik ben trots op de mensen die intensief hebben meegedacht omdat ze allemaal geloven dat het belangrijk is om die lange termijn voor ogen te houden. Dus dat vind ik supervet. Ik ben ook trots op de betrokken organisaties. Want het vraagt wel lef om hiermee aan de slag te gaan. Toekomst aan Tafel begint echt een begrip te worden. De beweging komt op gang. Daar ben ik dankbaar voor.”