Meebewegen met een veranderende natuur

Doel

Het klimaat verandert en de natuur verandert mee. Deze werksessie gaat in op wat we nu al zien, wat de verwachte veranderingen zijn, en vooral wat dat betekent voor mens en maatschappij. Welke impact heeft hitte en droogte op de Nederlandse natuur en welke toenemende of nieuwe risico’s voor mens en maatschappij brengt dat met zich mee? De sessie had als doel om actuele kennis te delen over de huidige ontwikkelingen en de verwachte trends, maar bovenal om samen in gesprek te gaan over bewustwording en hoe deze thematiek nog beter in zijn recht te zetten in natuurontwikkeling en –beheer en toekomstig adaptatiebeleid.

Inhoud

Bertram de Rooij (Wageningen University & Research) trapt de sessie af. Het is duidelijk dat de natuur verandert. De verwachting is dat de klimaatzones naar het noorden opschuiven, wat ook verschuivingen in flora en fauna met zich meebrengt. Sommige soorten kunnen migreren, andere zullen verdwijnen. De media spreken de laatste jaren veelvuldig over zorgwekkende natuurfenomenen en weerrecords (droogte, hitte en extremen in neerslag), maar ook over de soms explosieve opkomst van bepaalde soorten, die ook veelal overlast veroorzaken –zoals de eikenprocessierups. Natuur, voor Nederlanders vaak prettig en aaibaar, lijkt nu eng(er) te worden... is dat terecht? Anderzijds is er ook een breed discours over hoe de natuur eigenlijk verandert en in welk tempo. Kan de natuur het zelf aan of is die ook in shock? Hebben we het totale beeld al in zicht.

Arnold van Vliet (Wageningen University & Research) gaat hier vervolgens op in op basis van bestaande kennis en inzichten. De natuur verandert nu al keihard en razendsnel. Het warmere klimaat rukt op vanuit het zuiden met in zijn kielzog nieuwe soorten. Warmteminnende soorten maken een spurt (+61%), terwijl koudeminnende en neutrale soorten het onderspit delven. Waar sommige de veranderingen niet bij kunnen houden, nemen andere spectaculair de ruimte, met overlast en risico’s als gevolg (teken, eikenprocessierups, ambrosia, mediterraan draaigatje (jawel hij bestaat echt)). Planten en dieren zijn langer actief (jaarrond teken, vroeger en langer hooikoortsseizoen) en eventuele overlast duurt dan ook langer.

Het is ook een kwestie van tijd voordat soorten als de tijgermug zich permanent in ons land zullen vestigen. Overigens veroorzaken niet alle soorten overlast, maar zijn ook mooie nieuwe vestigers, zoals de bijeneters en de zilverreiger. Dit alles zal een impact hebben op gevoel en emotie van de Nederlanders rondom natuur. Dit onderwerp raakt daarmee het natuurbeleid in het hart, evenals het draagvlak voor natuur. In veel vraagstukken is vergroening een goede oplossing, maar daarbij moeten we wel goed met de risico’s kunnen omgaan en deze voor zijn.

De conclusie van deze sessie is: gebruik de actuele veranderingen om momentum te creëren en acties op te zetten om onszelf en de omgeving optimaal voor te bereiden en aan te passen.

In de daarop volgende discussie wordt ingegaan op de vraag of we het systeem voldoende in beeld hebben, de veranderingen in het voedselweb en op ecosystemen als geheel. Welke (nieuwe) balans ontstaat er en hoe kunnen we daarin mogelijk ingrijpen of ondersteunen? Herstel van natuurlijke processen kan daarin helpen, maar de veranderingen gaan dusdanig snel en de extremen zijn zo groot dat de verwachting is dat de natuur het zelf soms ook niet aan kan. En het overkomt ons continu. Op het gebied van landhabitat is de kennis nog versnipperd en verre van duidelijk wat impact is.
Vermijdbare introductie van soorten is wel punt van aandacht. Zo zit in veel bermmengsels nog altijd ambrosia, een soort die ernstige hooikoortsklachten veroorzaakt.

Uitkomsten en leerpunten

We moeten alle fenomenen en kennis samenbrengen in een consistente en overtuigende verhaallijn. Wat weten we wel, wat weten we niet. Wat kunnen we niet, maar bovenal wat kunnen we wel? Gebruik de actualiteiten, benadruk de urgentie, maar ook dat er kansen zijn. Noem natuur niet als doel op zich, maar benadruk het integrale perspectief en de maatschappelijke, economische en sociale waarden! Presenteer een krachtige boodschap die constant herhaald wordt en ook in de belevingswereld van eenieder ingrijpt.
We moeten versnellen! Van simpele handelingsperspectieven voor de burger, het volwaardig meenemen in beheer en inrichting met de kennis van nu, tot uiteindelijk een robuust veerkrachtig systeem dat de veranderingen kan bijbenen.

Quotes van de dag

“De veranderingen zijn spectaculair.”

Arnold van Vliet (WUR)

“Het overkomt ons nu continu. Het is dweilen met de kraan open. We moeten constant alert zijn.”

Jan Janse (Staatsbosbeheer)

“We moeten weer kijken naar de basis; natuurlijke processen de ruimte geven. Dat maakt het robuust en bestendig”

Johan Mees (gemeente ’s Hertogenbosch)

Contactgegevens

Bertram de Rooij
bertram.derooij@wur.nl

Arnold van Vliet
arnold.vanvliet@wur.nl