Pollen en hooikoorts

Doel

Doel is om aan de deelnemers aan het congres en vooral aan de werksessie duidelijk te maken wat de consequenties zijn van mogelijke veranderingen in het klimaat en het weer voor de productie en verspreiding van pollen of stuifmeel van windbestoven planten. Dit allergeen pollen veroorzaakt allergische reacties bij grote aantallen mensen. In Nederland lijdt ongeveer 25% van de bevolking (4 miljoen landgenoten, een echte volksziekte) aan pollenallergie of hooikoorts.

Inhoud

In de werksessie legden Herman van Wissen, Maurice Martens en Arno Vlooswijk uit wat pollen is en hoe belangrijk een aantal windbestoven planten is voor onze voeding, met name granen, maïs e.d.. Vervolgens is ingegaan op hoe plantensoorten zich onder invloed van het klimaat kunnen verplaatsen over de aardbol. Aan de hand van de ijstijden legden zij uit hoe de ligging van gebergten in Europa (oost-west) versus in Amerika (noord-zuid) daar een zodanige invloed op hebben dat de huidige flora in Amerika rijker aan soorten is dan de Europese flora; een aantal soorten is namelijk uitgestorven in Europa, doordat ze de gebergten niet over konden komen. Aan de hand van geregistreerde gegevens, bijvoorbeeld uit archieven van kloosters, steden en kerken, wezen de sprekers op de schommelingen in het klimaat die er altijd waren. Ze wezen daarbij op het hockeystickmodel: een nogal afwijkende versnelling van de temperatuurstijging in de laatste 50 jaar.

Deelnemers hoorden waar de naam ‘Hooikoorts’ vandaan komt voor pollenallergie; welke planten pollenallergie veroorzaken aan de hand van de pollenkalenders van Pollennieuws; hoe er bij planten genetisch verschillen wat betreft het moment van bloeien om zodoende de seksuele voortplanting van de plantensoort te waarborgen; en dat hooikoorts door de opwarming nu al het hele jaar voorkomt, met uitzondering van de maand november. Daarbij kwam ook aan de orde hoeveel pollen katjes bijvoorbeeld afgeven en ook de structuur van windbestoven respectievelijk door insecten bestoven pollen.

Pollenafgifte is sterk afhankelijk van het (lokale) weer; factoren als temperatuur, luchtvochtigheid en neerslag spelen een cruciale rol. Grote jaarlijkse verschillen treden op in totale afgifte per soort pollen, waar nog bij komt dat pieken in pollenafgifte per jaar op verschillende dagen plaatsvinden. Ter sprake kwam het feit dat de katjes van bomen en struiken die het pollen afgeven, al in de periode rond eind juni in het voorafgaande jaar worden aangelegd aan die bomen en struiken (Sint-Janslot). Dat aantal en dus de totale mogelijke afgifte van pollen verandert niet meer onder invloed van het weer in de volgende maanden december tot mei. Dat weer heeft enkel effect op het moment van afgeven. Ook is een voorbeeld gegeven van de relatie tussen pollendruk en meldingen van hooikoortspatiënten. Gewezen is daarbij op effecten van een directe allergische reactie resp. de vervolgreactie. Momenteel is zelfs de pollenconcentratie per uur over de dag in relatie te brengen met het door Pollennieuws en Buienradar ontwikkelde uurmodel. Verder is getoond hoe het meldingenpatroon over de dag verloopt.

Deelnemers bespraken ook het effect van een warmer klimaat aan de hand van de verspreiding van de Alsemambrosia. De NVWA probeert deze pollenallergische plant in te dammen met behulp van melding van waarnemingen en actie van grondbezitters.

Ten slotte richtte de discussie zich kort op effecten op de levenskwaliteit en de kosten van hooikoorts. Zweeds onderzoek heeft aangetoond dat dit uitkomt op 3 miljard euro per jaar, onder meer door arbeidsverzuim en medische kosten.

De sessie heeft een aantal suggesties opgeleverd om een meer hooikoortsvriendelijke omgeving te creëren, maar ook het zelfmanagement van de hooikoortspatiënt te verbeteren, waarbij de patiënt moet leren pollenpieken te vermijden.

De sessie eindigde met het statement “Meer inzicht in de verandering en het voorspellen van pollenpieken vereist meer samenwerking en onderzoek van meteorologen, veldbotanici en statistici.”

Uitkomsten

De werksessie was voor velen een eye-opener: het kennisniveau bij de deelnemers op het terrein van pollen en hooikoorts in het algemeen bleek beperkt. Er is behoefte aan meer informatie over meer evidenced based hooikoortsvriendelijke beplantingsplannen in steden, wijken en tuinen; op basis daarvan kunnen gemeenten daarover adviseren en helpen deze te realiseren. Denk hierbij aan bijvoorbeeld het uitdiepen van de relatie “meer bloemen, meer biodiversiteit, minder pollen in de lucht”.

Een deelnemer vroeg zich af: “Wie controleert of er ook voldoende werk gemaakt wordt van de verzamelde gegevens over invasie exoten?”

Belangrijkste leerpunten

Pollen en hooikoorts is een fenomeen dat vele vakdisciplines bestrijkt en nog onvoldoende gebundeld is. Voor al deze disciplines is pollen en hooikoorts eigenlijk een bijzaak.

Vervolgafspraken

Meer samenwerking en onderzoek ten aanzien van pollenverwachtingen en informatie over pollen en hooikoorts zijn niet alleen wenselijk maar ook noodzakelijk. Ook is dringend behoefte aan meer aandacht voor de medische aspecten, de levenskwaliteit van mensen met hooikoorts en de invloed op onze samenleving – en de kwantificering daarvan.

Deelnemers vroegen naar eenvoudige overzichten van hooikoortsvriendelijke planten. De sprekers wezen erop dat deze informatie toegankelijk is via de pollenkalenders van Pollennieuws. Deze site brengt pollenallergische planten met korte determinatievideo’s in beeld.

Ook is er behoefte aan: meer informatie op maat over pollen en hooikoorts voor plantenkwekers en groenbeheerders van gemeenten, provincies en instellingen; en het ontwikkelen van gedetailleerde pollen- en hooikoortsverwachtingen op microniveau.

Quote van de dag

“Meer inzicht in de verandering en het voorspellen van pollenpieken vereist meer samenwerking en onderzoek van meteorologen, veldbotanici en statistici.”

Contactgegevens

Arno Vlooswijk, Maurice Martens en Herman van Wissen
info@pollennieuws.nl & info@floravannederland.nl