Zeehavens

Welke schade kan ontstaan door wateroverlast?

In de toekomst neemt de kans op hevigere piekbuien waarschijnlijk toe. Tijdens een piekbui kan regenwater naar lager gelegen delen van een haventerrein stromen, waardoor ze slechter bereikbaar worden. Water komt ook terecht op de daken van opslagtanks, loodsen of gebouwen, die niet zijn ontworpen voor hevigere piekbuien. Hierdoor kan er te veel water blijven liggen op het dak, wat verschillende gevolgen hebben:

• De drijvende daken die uit veiligheid op opslagtanks zitten, kunnen scheef komen te zitten of zelfs voor een deel zinken in de vloeistof van de tank.
• Er kunnen lekkages ontstaan.
• Er kan kortsluiting ontstaan in elektrische onderdelen.

Proceswater

De schade van wateroverlast kan toenemen als er gevaarlijke stoffen op het terrein zijn. Bovendien maken sommige havenbedrijven gebruik van water om hun producten te maken. Dit proceswater kan vervuild zijn en wordt via speciale procesriolen op de haven afgevoerd. Bij hevige regenbuien kunnen de procesriolen overlopen waardoor vervuild proceswater op de terreinen terecht kan komen.

Gevolgen voor transport

Piekbuien hebben ook gevolgen voor het transport van en naar de haven. Bij grotere verschillen in waterstanden van rivieren wordt bijvoorbeeld de binnenvaart minder betrouwbaar. Hoge rivierafvoeren leiden onder andere tot een lagere doorvaarthoogte bij bruggen. Containerschepen op weg naar de haven hebben hier last van. Water op autowegen zorgt daarnaast voor files of kan ervoor zorgen dat een weg moet worden afgesloten.

Hoe kunnen we schade door wateroverlast tegengaan?

Om schade door wateroverlast tegen te gaan, kunnen havenbeheerders onderzoeken of je water kunt opvangen op het haventerrein zelf. Dit geldt voor regenwater en voor procesrioolwater. Het is ook belangrijk om te onderzoeken of afvoerleidingen op daken regenwater uit hevige piekbuien nu al helemaal of voor een groot deel weg kunnen voeren. Om kortsluiting bij elektrische installaties te voorkomen, is het mogelijk om ze te overkappen. Als een piekbui ondanks alle maatregelen toch nog voor een dreigende situatie zorgt, is het nodig om havenprocessen stil te leggen, zoals het laden en lossen.

Welke schade kan ontstaan door hitte?

Het aantal hete dagen zal toenemen door klimaatverandering. Door hitte kunnen leidingen uitzetten, waardoor lekkages of vervormingen ontstaan. Bij extreme temperaturen worden technische installaties en besturingssystemen ook kwetsbaarder. Voor sommige havenproducten is het belangrijk om de temperatuur te bewaken, omdat anders de kwaliteit van het product achteruitgaat. En stoffen die in zeehavens gebruikt worden, branden soms heel snel of hebben een laag kookpunt. De hitte zorgt dan voor een grotere druk in installaties. Dit leidt tot een grotere kans op ongelukken, waarbij mogelijk gevaarlijke stoffen vrijkomen. Verder kunnen werknemers last hebben van de hitte, vooral als ze beschermende kleding dragen.

Gevolgen voor transport

Voor het transport van en naar havens vormt de hitte ook een risico. Bij hitte kunnen bruggen soms niet meer opengaan. Op het spoor neemt de kans op spoorspatting toe door hogere temperaturen. Dat betekent dat er knikken in de rails komen. Ook het laden en lossen wordt moeilijker als laad- en losslangen oververhit raken door warmte en uv-straling. Maar niet alle gevolgen zijn negatief. Door de zachtere winters zal het waarschijnlijk minder gaan sneeuwen en ijzelen, waardoor de overlast door gladheid afneemt. Ook problemen door ijsvorming en smeltend of kruiend ijs nemen waarschijnlijk af.

Hoe kunnen we schade door hitte tegengaan?

Om schade aan leidingen te voorkomen, kan je ze voorzien van extra beveiligingssystemen. Daarnaast zorgt het gebruik van koelsystemen voor voldoende koeling, bijvoorbeeld in technische ruimtes en installaties. Voor  deze ruimtes is het wel heel belangrijk om de zoninstraling te beperken. Voor het personeel is het mogelijk om de diensttijden aan te passen of voor aangepaste werkkleding te zorgen. Ook zou je op andere momenten kunnen laden en lossen, bijvoorbeeld in de ochtend. Of je zou de laad- en losslangen kunnen koelen.

Welke schade kan ontstaan door droogte?

Er zijn veel verschillende negatieve effecten van aanhoudende droogte. Veel van deze effecten hebben te maken met koelwater:

• Bij laagwater trekt zout zeewater verder landinwaarts, wat tot verzilting van bodem, grond en oppervlaktewater leidt. Dit kan gevolgen hebben voor de industrie, die zoetwater nodig heeft voor koeling. Wanneer zoetwater te zout wordt, is het niet meer geschikt voor koeling.
• De temperatuur van beschikbaar koelwater kan te hoog worden.
• De chemische samenstelling van koelwater kan veranderen door micro-organismen. Als er minder koelwater is, kunnen bedrijven mogelijk minder produceren. Een tekort aan koelwater zou er zelfs toe kunnen leiden dat ze hun productie moeten stopzetten.
• Door ongelijke bodemdaling kunnen opslagtanks in de haven scheef gaan staan.
• Door uitdroging ontstaan er scheuren, verzakkingen en inklinking bij tankdijken waardoor ze mogelijk kwetsbaar worden voor een overstroming.
• Verder ontstaat door een lagere druk in de drinkwaterleidingen een tekort aan bluswater, wat de brandweer hindert bij het blussen van branden.

Gevolgen voor transport

Langere perioden van droogte zorgen voor lagere waterstanden waardoor een deel van het transport via de weg of het spoor moet. Hierbij kan het voorkomen dat de vrachtwagens of goederentreinen te weinig ruimte hebben om alles te vervoeren.

Hoe kunnen we schade door droogte tegengaan?

Koelwater zou je ook uit andere waterbronnen kunnen halen dan oppervlaktewater en grondwater. Je zou bijvoorbeeld gebruik kunnen maken van waterbassins of van effluent van een waterzuiveringsinstallatie. Effluent is gezuiverd afvalwater dat vaak nog voor een deel vervuild is. Je zou ook andere manieren van koelen kunnen onderzoeken waarbij je geen water maar een andere stof gebruikt. Er is daarnaast onderzoek nodig naar de mogelijkheid om productieprocessen aan te passen waardoor je minder hoeft te koelen.

Andere droogteschade tegengaan

Door bepaalde chemicaliën te gebruiken in leidingen kun je de groei van micro-organismen remmen. Voor bluswater kun je gebruikmaken van het oppervlaktewater in plaats van drinkwaterleidingen. Om tankdijken vochtig te houden en schades te repareren, moeten havenbedrijven soms samenwerken met de waterschappen. En om scheve opslagtanks door verzakking op tijd te ontdekken, is het heel belangrijk om goed te monitoren.

Welke schade kan ontstaan door overstroming?

Een overstroming kan op verschillende manieren leiden tot schade:

• Tanks en verpakte gevaarlijke stoffen kunnen in beweging komen of zelfs omhoogdrijven. Hierdoor ontstaat schade aan installatieonderdelen zoals leidingen en leidingbruggen. Dit kan ertoe leiden dat de stroom uitvalt. Dit heeft gevolgen voor de dagelijkse processen op een haven. Ook kan het gevolgen hebben voor installaties en apparatuur die van invloed zijn op de veiligheid. Denk hierbij aan instrumentele beveiligingen, koel- en blussystemen en inertiseringssystemen. Deze intertiseringssystemen zorgen er normaal voor dat opgeslagen vloeistoffen niet in brand kunnen vliegen.
• Ook kunnen er tijdens een overstroming stoffen vrijkomen die slecht zijn voor het milieu en kan het proceswaterriool overlopen. Het vervuilde water kan dan in de omgeving of in het oppervlaktewater terechtkomen.

Personeel voor noodprocedures

Belangrijk is dat je tijdens een overstroming personeel nodig hebt om noodprocedures uit te voeren. Maar bij een evacuatie willen mensen samen met hun families weg uit het gebied. Het bedrijf dat de noodprocedures moet uitvoeren, kan daardoor een tekort aan personeel krijgen.

Hoe kunnen we de gevolgen van overstroming beperken?

Er zijn verschillende manieren om negatieve gevolgen van de zeespiegelstijging voor havens te beperken:

• Je kunt zeedijken, kademuren en terreinen ophogen. Daarnaast kun je weg- en spoorinfrastructuur ophogen.
• Ook is het mogelijk om nooddijken en noodkeringen aan te leggen die helpen om een overstroming beheerst en gecontroleerd plaats te laten vinden. Hierbij kun je installaties en gebouwen waterdicht maakt. Dit heet ‘wet proofing’.
• Deze fysieke maatregelen kun je combineren met operationele plannen, zoals een crisisbeheersingsplan.

Wat gebeurt er al aan klimaatadaptatie?

De havenbedrijven zijn er als eerste verantwoordelijk voor dat zeehavens goed functioneren. Dat betekent dat ze ook verantwoordelijk zijn voor klimaatadaptatie. Bij de aanleg en herziening van haventerreinen die direct aan zee liggen, wordt al zoveel mogelijk rekening gehouden met zeespiegelstijging. Kades en bedrijfsterreinen worden bijvoorbeeld aangepast om overstromingsrisico’s zo laag mogelijk te houden. Zo zijn in Rotterdam de terreinen op de Tweede Maasvlakte extra hoog aangelegd. Ook zijn er noodplannen opgesteld, op bedrijfsniveau en op het niveau van het havengebied. Daarnaast zoeken zeehavens actief de aansluiting bij het Deltaprogramma. Het Havenbedrijf in Rotterdam werkt bovendien in elk deelgebied van de haven aan de uitvoering van een adaptatiestrategie om zich voor te bereiden op zeespiegelstijging. Dit doet het Havenbedrijf samen met overheden en bedrijven.

Oplossingen voor koelwater

Bedrijven die koelwater nodig hebben, vestigen zich steeds vaker in de buurt van de kust, omdat hier op dit moment altijd voldoende koelwater aanwezig is. Maar toenemende droogte en verzilting hebben gevolgen voor de waterbeschikbaarheid in havengebieden. De beheerders van zeehavens zoeken samen met deze bedrijven naar oplossingen. Dit gebeurt onder andere in het kader van het Deltaprogramma Zoetwater.