Handreiking Dialogen
Vanaf 2025 begint de tweede ronde klimaatstresstesten. De resultaten hiervan worden besproken in risicodialogen. Dit zijn gesprekken waarin de deelnemers samen bepalen voor welke gevolgen van klimaatverandering een gebied kwetsbaar is en wat er moet gebeuren om de samenleving hiertegen te beschermen. De risicodialoog voeren is samen met een strategie opstellen één van de zeven ambities uit het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie. Maar hoe geef je de risicodialoog vorm? Deze handreiking biedt hiervoor handvatten en inspiratie.
Doel van de handreiking
Het doel van deze vernieuwde handreiking is om risicodialogen op alle niveaus te ondersteunen. Hij is vooral bedoeld voor de trekkers van risicodialogen, zowel op lokaal als op regionaal en bovenregionaal niveau. De handreiking kan helpen om de risicodialoog in onderlinge samenhang te organiseren en zo goed en efficiënt mogelijk te voeren. De handreiking is geen blauwdruk, maar biedt handvatten en inspiratie. De trekkers blijven altijd aan het roer van hun eigen proces.
Wat is er nieuw?
De handreiking vervangt de Routekaart Risicodialoog uit 2019, en verschilt daarvan onder andere hierin:
- Deze vernieuwde handreiking kun je ook gebruiken voor risicodialogen op het bovenregionale schaalniveau. Dit schaalniveau is nieuw, omdat er dit jaar voor het eerst ook bovenregionale stresstesten voor grootschalige neerslag worden uitgevoerd.
- De handreiking legt links met nieuwe methodes en tools, zoals de Adaptatiepiramide en de Doelensystematiek en de Menukaart Hitte.
- Met de introductie van de adaptatiepiramide en de nadruk op meerlaagsveiligheid en aandacht voor bovenregionale stresstesten is er in deze handreiking meer aandacht voor handelen bij extremen.
- De handreiking biedt canvassen om de risicodialogen vorm te geven en te organiseren. Zo’n canvas is een handige tool waarmee je alleen of in groepsverband alle relevante aspecten van de organisatie van risicodialogen kunt nalopen aan de hand van hulpvragen.
- De handreiking staat meer stil bij het startpunt voor de tweede ronde dialogen: wat waren de resultaten van de vorige ronde risicodialogen? Waar hebben die toe geleid? En wat voor resultaten komen er uit de nieuwe stresstesten? Met deze kennis kun je beter bepalen wat precies de focus wordt in de volgende ronde risicodialogen: wat wordt precies je scope? Het canvas initiatieffase is een tool om daar grip op te krijgen.
Hoe kun je de handreiking gebruiken?
De handreiking is ingedeeld in drie fases. Elke fase kent verschillende bouwstenen. Je kiest zelf welke bouwstenen relevant zijn voor de dialoog die je wilt voeren. Hieronder kun je doorklikken naar de verschillende fases. Bij elke fase zit ook een canvas. Dit is een visueel overzicht dat je zelf kunt invullen. De vragen die hierop staan, helpen je om structuur en focus aan te brengen in de organisatie van je risicodialogen. Tot slot bieden de voorbeelden inzicht in hoe je deze handreiking op lokaal, regionaal en bovenregionaal niveau kunt gebruiken.
Figuur Overzicht fases en bouwstenen
Drie fases
De handreiking is opgebouwd uit drie fasen:
- Initiatieffase: tijdens de voorbereiding van de dialogen bepaal je het doel, de scope en de werkwijze.
- Dialoogfase: in deze fase voer je de dialoog zelf.
- Borgingsfase: na de dialoog is het belangrijk om de gemaakte keuzes vast te leggen in producten en afspraken.
Voor elke fase zijn bouwstenen uitgewerkt. Gebruik deze bouwstenen om zelf vorm te geven aan jouw eigen risicodialoog proces!
Drie canvassen
De canvassen in deze handreiking kunnen helpen om de risicodialogen te organiseren. De canvas is een downloadbaar hulpmiddel voor het voorbereiden en vormgeven van de dialoog. Per fase kun je een canvas downloaden. In het canvas vul je in wat je ter voorbereiding van een dialoog moet weten. Het is een handig hulpmiddel om ideeën te structureren en te communiceren met anderen. Invullen kun je zelf doen of samen met partners.
- Download canvas initiatieffase
- Download canvas dialoogfase
- Download canvas borgingsfase
Voorbeelden
In deze handreiking staan voorbeelden die laten zien hoe je de fases en bouwstenen kunt invullen in een canvas. Dit is uitgewerkt voor gemeenten, werkregio's en provincies, voor alledrie de fases.
Tips en Tricks
Op basis van kennis en ervaringen uit de praktijk met risicodialogen vind je in deze handreiking verschillende tips en tricks.
Structuur ligt niet vast
De structuur in de handreiking is dus bedoeld als houvast, en ligt niet vast. Het startpunt van een risicodialoog is namelijk voor iedere regio en partij anders. De handreiking biedt ruimte aan deze verschillen en is daarmee geen blauwdruk, maar een handvat en inspiratiebron om samen te komen tot een beeld van wat er moet gebeuren om een gebied klimaatbestendiger te maken. Daarnaast is het voeren van risicodialogen geen lineair proces. Er kunnen bijvoorbeeld meer dialogen nodig zijn om tot een goed resultaat en goede afspraken te komen. Ook kan een dialoog leiden tot nieuwe inzichten, waardoor er bijvoorbeeld extra onderzoek, een andere scope of vervolggesprekken nodig zijn.
Ook bruikbaar voor andere dialogen
De handreiking is uitgewerkt voor de stap ‘risicodialoog voeren’ in het DPRA-proces en voor het voeren van dialogen over de bovenregionale stresstest grootschalige neerslag. Hij is dus in de eerste plaats bedoeld voor trekkers van deze risicodialogen. Maar je kunt de handreiking ook gebruiken voor andere dialogen. Denk bijvoorbeeld aan dialogen die in het kader van ruimtelijke plannen gevoerd worden.