Stap 1: Begrijp je systeem

Om effectieve maatregelen te kunnen nemen, is het essentieel om eerst het watersysteem goed te begrijpen. In deze stap bekijken we het systeem als een stroomgebied of deelstroomgebied en analyseren we zowel natte als droge situaties.

Analyse van het watersysteem

De analyse richt zich op het gedrag van het watersysteem onder verschillende omstandigheden. We onderzoeken dit met behulp van:

Belangrijke vragen die hierbij worden beantwoord:

  • Welke locaties zijn structureel te nat of te droog, en waarom? Wat is de impact hiervan (bijv. schade aan natuur, landbouw, gebouwen of infrastructuur, bodemdaling, paalrot of verzilting)?
  • Is het huidige landgebruik in balans met wat het landschap en de ondergrond aankunnen?
  • Hoe vaak staan delen van het gebied onder water, of vallen waterlopen droog? Welke risico’s levert dat op?
  • Welke typen schade treden op (landbouw, infrastructuur, natuur, bebouwing) en in welke mate? Is herstel mogelijk, bijvoorbeeld bij kwetsbare natuurgebieden?

Benodigde informatiebronnen

Voor deze analyse zijn diverse gegevens nodig:

  • Kaartmateriaal: bodemkaart, landschapstypenkaart, watersysteemkaart, overstromingskaarten (zoals Bovenregionale Stresstesten of NWB-toetsen), en kaarten met berekende grondwaterstanden (GLG, GMG, GHG).
  • Meetgegevens: langjarige gegevens van grondwaterstanden, bodemvocht, afvoeren en meteorologische data.

Resultaten van de analyse

De uitkomst van deze stap bestaat uit:

  • Kaarten met risico’s op wateroverlast en droogte voor verschillende situaties.
  • Kaarten met grondwaterstanden onder gemiddelde omstandigheden. Dat laat zien of de grondwaterstand structureel te laag is.
  • Een kansenkaart die laat zien waar versterking van de sponswerking effect heeft.

Aanvullende aandachtspunten

  • Houd bij deze analyse rekening met:
    • Beleidskaders: doelstellingen uit de Kaderrichtlijn Water en Natuurherstelwet. Breng in beeld waar kwetsbare gebieden liggen en waar natuurherstel en sponswerking elkaar kunnen versterken, ook in relatie tot waterkwaliteit.
    • Langetermijnontwikkelingen: andere ruimtelijke opgaven zoals woningbouw of infrastructuur die invloed hebben op het watersysteem.
    • Inbedding in het bestuurlijk proces en dialogen met relevante partijen.
    • Verdroging van Natura 2000-gebieden.
  • Een landschapsecologische systeemanalyse (LESA) kan een goed startpunt zijn voor deze stap.
  • Let op het onderscheid tussen verdroging (langdurig structureel laag grondwaterpeil) en droogte (tijdelijke gebeurtenis).
  • Let op het onderscheid tussen wateroverlast (te veel water door hevige neerslag of hoge grondwaterstanden) en waterveiligheid (risico op overstromingen door falen van keringen).
  • Houd rekening met verschillende typen droogte: meteorologische, bodemvocht-, grondwater- en hydrologische droogte.