Hoe is de sponswerking verloren gegaan?
De natuurlijke sponswerking van het Nederlandse landschap is in de afgelopen eeuwen sterk afgenomen. Vooral op de hoge zandgronden – zoals de Veluwe, Noord-Brabant en Oost-Nederland – is er veel sponswerking verloren gegaan. Waar het landschap vroeger water vasthield in natte periodes en dit pas later afgaf in droge tijden, voeren we water nu veel sneller af. Dat komt door een reeks menselijke ingrepen.
Ingrepen die de sponswerking hebben verzwakt
De belangrijkste ontwikkelingen zijn:
- Het versneld afvoeren van water via greppels, sloten en later ook drainage. Een proces dat begon in de middeleeuwen en vooral na de Tweede Wereldoorlog sterk toenam door de landbouw.
- Grootschalige grondwateronttrekking voor drinkwater, landbouw en industrie, vooral vanaf 1950.
- Veranderd landgebruik, zoals de aanplant van naaldbossen en intensieve gewassen, die meer verdamping veroorzaken.
- Het verdwijnen van hoogveengebieden – van nature sterke ‘sponzen’ – door turfwinning.
- Het droogleggen van natuurlijke laagtes, zoals vennen, door egalisatie en aanleg van drainage.
- Schaalvergroting in de landbouw, waarbij kleine percelen met houtwallen verdwenen.
- De groei van verhard oppervlak door bebouwing, infrastructuur en steden, waardoor regenwater niet kan infiltreren.
De afbeelding is een dwarsdoorsnede van een landschap en laat de stroming van grondwater zien in drie verschillende gebieden: infiltratiegebied (rechts), ontwaterd gebied (midden) en kwelgebied (links). De afbeelding laat zien hoe grondwater zich verplaatst op verschillende plekken in het systeem en hoe menselijke activiteiten – zoals landbouw – invloed hebben op deze beweging (Deltares).