Wat is sponswerking?

Sponswerking betekent dat een landschap het water via onderstaande principes langer in het grondwater-, bodem- en oppervlaktewatersysteem kan houden:

  1. Vasthouden: neerslag vasthouden waar het valt en zoveel mogelijk op de plek laten infiltreren.
  2. Vertragen van afvoer via bodem, grondwater en waterlopen.
  3. Bergen: overtollig water tijdelijk opslaan in de bodem, het grondwater of op het maaiveld.
  4. Afvoeren: alleen het water dat niet lokaal kan worden vastgehouden of geborgen, gecontroleerd afvoeren.

Timing is belangrijk

Sponswerking draait niet alleen om de hoeveelheid: ook het juiste moment is cruciaal. Water dat te vroeg of te laat vrijkomt, helpt niet tijdens droogte of extreme neerslag. Een goed functionerende spons vergroot daarom de veerkracht van het watersysteem én maakt het landschap beter bestand tegen klimaatverandering.

Twee grafieken tonen een watersysteem met en een watersysteem zonder sponswerking.
De afbeelding bestaat uit twee schematische grafieken naast elkaar. Beide tonen hoe de hoeveelheid water in het landschap fluctueert bij wateroverlast en droogte. De linkse grafiek laat het huidige systeem zien, met sterke schommelingen in de waterbeschikbaarheid. Er zijn hoge pieken bij hevige neerslag (wateroverlast) en diepe dalen tijdens droge perioden (droogte). De rechtse grafiek laat een systeem met vergrote sponswerking zien. Hier is het patroon stabieler. De pieken zijn minder hoog en de dalen minder diep. Vergrote sponswerking zorgt voor demping van extremen: minder wateroverlast bij neerslag en meer beschikbaarheid tijdens droogte (SpongeScapes 2024).

Natuurlijke en kunstmatige sponswerking

De natuurlijke sponswerking van het landschap kan worden hersteld of versterkt met verschillende maatregelen, zoals genoemd in de Kamerbrief Water en Bodem Sturend. Daarnaast kunnen we het watersysteem extra capaciteit geven met technisch ingerichte opslaglocaties, zoals stuwmeren, regenwaterbuffers, waterretentiebekkens of kunstmatige infiltratie in de ondergrond. Dit noemen we kunstmatige sponswerking.

Nature-based solutions en sponsmaatregelen

De Europese Commissie omschrijft Nature-based solutions (NBS) als:  “Oplossingen die geïnspireerd en ondersteund worden door de natuur, die kosteneffectief zijn, tegelijkertijd milieu-, sociale en economische voordelen opleveren en helpen bij het opbouwen van veerkracht ‘’

Sponsmaatregelen als onderdeel van NBS

Sponsmaatregelen vormen een specifieke groep binnen de NBS. Ze richten zich op het vasthouden van water en het vergroten van infiltratie in de bodem.

Voorbeelden van NBS die sponswerking versterken

Voorbeelden van NBS die helpen om  het sponsvermogen te vergroten zijn:

  • verbeterde landbouwpraktijken en bodembeheerstrategieën die infiltratie bevorderen en erosie verminderen
  • aanpassingen in beek- en bodemstructuur om afstroming te vertragen, water te absorberen en piekafvoeren te verlagen
  • de sterke ontwatering tegengaan om water langer in de ondergrond vast te houden
  • innovatieve en traditionele technieken voor beheerde aanvulling van grondwaterlagen (managed aquifer recharge)
  • behoud en herstel van natuurlijke ecosystemen zoals bossen, veengebieden en wetlands, en het opnieuw verbinden van uiterwaarden om meer ruimte te bieden aan beken en rivieroverstromingen

Meer dan waterbeheer alleen

NBS die sponswerking verbeteren zorgen niet alleen voor een robuuster watersysteem. Ze versterken ook biodiversiteit, ondersteunen klimaatadaptatie en verbeteren de kwaliteit van de leefomgeving.