Hoe kan Hoogheemraadschap van Rijnland bijdragen aan grote opgaven?
De belangrijkste taak van het Hoogheemraadschap van Rijnland is om het gebied te beschermen tegen overstroming en wateroverlast, en te zorgen voor voldoende en schoon water. Het waterschap wil daarnaast bijdragen aan grote opgaven, zoals klimaatadaptatie, circulaire economie en de energietransitie. Omdat het watersysteem nauw verbonden is met deze grote opgaven, liet het waterschap onderzoeken hoe het zijn rol het beste kan invullen. Het rapport De Blauwe Lens schetst drie perspectieven.
Hoe is het onderzoek tot stand gekomen?
Het doel van het onderzoek was om perspectieven te ontwikkelen van waaruit het waterschap kan bijdragen aan de maatschappelijke opgaven. Dit ontwerpend onderzoek is gedaan door landschapsarchitecten, bestuurders en beleidsmakers van het waterschap, en verschillende experts. In gezamenlijke werksessies brachten zij de opgaven in beeld en verkenden ze de mogelijkheden om het watersysteem aan deze opgaven te koppelen. De landschapsarchitecten die het proces begeleidden, vatten de bevindingen samen in kaarten en visualisaties. Zo werd duidelijk waar de grootste uitdagingen liggen en wat mogelijke oplossingen zijn. Uiteindelijk hebben de bureaus samen met het waterschap drie perspectieven uitgewerkt.
Perspectief 1: Vanuit kerntaken toekomstbestendig
In het eerste perspectief beperkt het waterschap zich tot haar kerntaken. Dat betekent dat ze het huidige watersysteem optimaliseert met technologische innovaties om met de effecten van klimaatverandering om te gaan. Het waterschap stelt de grenzen van wat mogelijk is in het gebied. Daarnaast verduurzaamt het waterschap volgens de geldende normen en gaat ze zoveel mogelijk energieneutraal en circulair te werk.
Perspectief 2: Maatschappelijke waarden verzilveren
In het tweede perspectief laat het waterschap zich leiden door maatschappelijke waarden. Het waterschap verbreedt haar activiteiten om het watersysteem te laten bijdragen aan bijvoorbeeld de energievoorziening en biodiversiteit. Het huidige watersysteem wordt dan verder ontwikkeld voor multifunctioneel gebruik. Voor het waterbeheer zelf kan dit soms tot minder optimale oplossingen leiden. Stel bijvoorbeeld dat landbouw met het oog op de biodiversiteit meer moet worden afgewisseld met stukjes natuur. Dan zijn er bijvoorbeeld meer peilvakken nodig, omdat het waterpeil voor natuur anders beheerd moet worden dan het peil van een stuk landbouwgrond.
Perspectief 3: Watersysteem stuurt
In het laatste perspectief richt het waterschap het watersysteem zo natuurlijk en klimaatrobuust mogelijk in. Dat betekent ook dat het watersysteem leidend wordt in de ruimtelijke ontwikkeling, en dat het waterschap een sturende rol krijgt. Er wordt dan bijvoorbeeld gewerkt met hogere grondwaterpeilen die met de seizoenen meeveranderen. Daardoor is er soms geen water beschikbaar en soms juist te veel. Dit vraag grote investeringen in klimaatadaptatie, zoals woningen die bestand zijn tegen zowel hoge als lage waterpeilen en stedelijk groen dat met deze veranderingen kan omgaan. Het watersysteem zelf wordt eenvoudiger en robuuster.
Hoe zet het waterschap de perspectieven in?
Het Hoogheemraadschap van Rijnland gebruikt de perspectieven als inspiratiebron voor besluitvorming en gesprekken met de omgeving. Zo neemt het de perspectieven mee naar omgevingsvisies en andere planvormingstrajecten. Daarnaast gebruikt het waterschap het rapport om een visie voor de omgang met klimaatverandering op te stellen, en de eigen rol daarin te beschrijven. Deze visie, die wordt geborgd in het nieuwe waterbeheerprogramma van het waterschap, zal worden ondersteund door de kaartbeelden uit het rapport De Blauwe Lens.
Hoe helpen de perspectieven het waterschap?
Door een complexe opgave vanuit de drie perspectieven te bekijken, krijgt het waterschap een beter overzicht van de opgave. De perspectieven sluiten elkaar niet uit, en het waterschap hoeft dus ook geen harde keuze te maken. Hoe het de opgaven uiteindelijk aanpakt, bepaalt het waterschap samen met partners in risicodialogen. De praktijk heeft geleerd dat afwegingen pas concreet worden in gesprekken over een concreet project of plan op een bepaalde locatie.
Wat wil het waterschap uiteindelijk bereiken?
Het Hoogheemraadschap van Rijnland zet zich ervoor in dat het belang van water en bodem goed geborgd wordt in de verschillende ruimtelijke processen. Daarom is het belangrijk dat het al bij het begin van de ruimtelijke processen betrokken wordt. Het rapport De Blauwe Lens helpt daarbij, doordat het laat zien waarom het zo belangrijk is om water in te zetten als één van de sturende principes bij de duurzame inrichting van onze leefomgeving. Het waterschap verwacht dat de kracht van de perspectieven zit in het maken van slimme combinaties, zowel tussen gebieden als op korte en lange termijn.
Kun je deze perspectieven ook in andere regio’s van Nederland toepassen?
Deze aanpak met drie perspectieven kun je ook goed in andere regio’s toepassen. Wel kunnen de opgaven en oplossingen verschillen, afhankelijk van wat er in een gebied speelt. In deze ruimtelijke aanpak worden alle mogelijke opgaven die in een gebied spelen met elkaar gecombineerd. Het belangrijkste leerpunt is dat waterschappen door zo’n ruimtelijke aanpak tot verrassende nieuwe inzichten en mogelijkheden kunnen komen.
Contactpersonen
Erwin de Groot / Veronique Loeffen
Hoogheemraadschap van Rijnland
Erwin.groot@rijnland.net / veronique.loeffen@rijnland.net