Kennisdag zoetwater en ruimtelijke adaptatie

Sessies

Klik op een titel in de tabel om naar de toelichting te gaan.

1A- Monitoring: liggen we met onze acties op koers voor de lange termijn?

Monitoring heeft een suf en stoffig imago. Maar dat is onterecht. In deze sessie laten wij je zien hoe interessant en uitdagend monitoring kan zijn. Monitoring helpt je om antwoord te geven op vragen als: Doen we wat is afgesproken? Welke effecten zie ik in de praktijk? Liggen we op koers? Vooral bij die laatste vraag wordt het interessant! Zo helpt monitoring om langetermijnurgentie te verbinden aan kortetermijnactie.

In pitches delen pioniers hun praktijkervaringen. Je maakt kennis met de werkgroep Regionale Monitor Klimaatadaptatie en het Monitoring Lab Klimaatadaptatie. Ook worden ervaringen gedeeld van waterschappen en gemeenten die het beeldende concept van de Adaptatiepiramide hebben gebruikt om een antwoord te krijgen op de vraag of ze op koers liggen met de plannen en acties. Graag gaan we daarna met jou de discussie aan over hoe monitoring ons verder kan helpen.

Sprekers: Malou ten Have, Kim van Nieuwaal en Hasse Goosen (stichting CAS); Anne-Marie Hitipeuw-Gribnau (DGWB).

1B- De ver-van-mijn-bedshow

Een sessie over psychologie, onzekerheid, en langetermijndenken

Mensen zijn niet erg bedreven in langetermijndenken. Keer op keer verkiezen we de bitterbal boven de bloemkool, het vertrouwde boven het ‘andere’, het persoonlijke plezier en gemak boven het algemene belang. Vormt deze manier van denken ook een barrière voor klimaatadaptatie? Hoe kunnen we mensen motiveren om zich aan te passen aan onzekere en toekomstige risico’s?

In deze sessie gaan we in gesprek over langetermijndenken, risico’s, en gedragsverandering. Drie experts delen hun perspectief in korte presentaties. Anne van Valkengoed schetst hoe de klimaatpsychologie kijkt naar de rol en impact van korte- versus langetermijndenken. Martine Kreuger deelt haar ervaringen als beleidsadviseur klimaatadaptatie én met het klimaatadaptief inrichten van haar eigen woning. Vylon Ooms belicht een perspectief van mensen die wél goed zijn langetermijndenken: verzekeraars. Hij vertelt wat de verzekeringswereld ons kan leren over risico en preventie. Daarna nodigen we deelnemers uit vragen te stellen en hun perspectief te delen.

Sprekers: Anne van Valkengoed (Rijksuniversiteit Groningen), Martine Kreuger (beleidsadviseur klimaatadaptatie), Vylon Ooms (beleidsadviseur en promovendus bij Verbond van Verzekeraars)

1C- Hitteaanpak en hittelabel: goed voorbereid op een hittegolf

Wil jij ook goed voorbereid zijn op de volgende hittegolf? Wil je bijvoorbeeld weten hoe kwetsbaar woningen en bewoners in jouw gemeente of vastgoedvoorraad zijn? En vooral ook: wat jij daaraan kunt verbeteren?

Deze interactieve presentatie van de resultaten van het NKWK-onderzoek naar hitte in woningen biedt meer inzicht in de hittegevoeligheid van woningen en de effecten van woningverduurzaming. We bespreken hoe corporaties kunnen komen tot een doeltreffende aanpak, beleid en acties. Deze sessie is met name interessant voor gemeenteambtenaren, corporatiemedewerkers en vastgoedbeheerders.

Sprekers: Jeroen Kluck (Hogeschool van Amsterdam) en Edwin van der Strate (Tauw).

1D- De kosten van klimaatverandering, wie betaalt de rekening voor adaptatie?

De gemeente Maashorst liet een klimaatimpactanalyse maken door RHDHV en liet de potentiële schade door wateroverlast, hitte en droogte in geval van ‘niets doen aan klimaatadaptatie’ financieel doorrekenen met het KNMI WH-scenario 2050. Het resultaat is onder andere een streepjescode per wijk die een beeld geeft van de impact van waterschade en hitte. Gemeente Maashorst wil met deze informatie grip krijgen op de impact van klimaatverandering via hun klimaatstrategie en omgevingsvisie.

De financiële sector Werkgroep Klimaatadaptatie kijkt ook naar de impact van klimaatthema’s: het wordt warmer, droger, natter en de zeespiegel stijgt. De werkgroep analyseert de mogelijke impact op hypotheekportefeuilles, beleggingen in vastgoed en verzekeringen. Op basis van deze analyses kijken ze samen naar mogelijke oplossingen per sector. In deze sessie gaan we in gesprek met een bank, Nationale Hypotheek Garantie en Stichting Volkshuisvesting Nederland over hoe de informatie uit de impactanalyse van Maashorst kan bijdragen aan gezamenlijke oplossingen voor financiering van te nemen maatregelen. Hoe is het financieringsvraagstuk samen aan te pakken, en welke oplossing past bij welke schaal?

Sprekers: Ab Dees (RHDHV), Linda van der Zee (Gemeente Maashorst), Bouke de Vries (Rabobank), Tara Janssen (Nationale Hypotheek Garantie) en Holger Liesendahl (Stichting Volkshuisvesting Nederland). Onder begeleiding van Anne-Marie Bor (Samen Klimaatbestendig).

1E- De diepte in over onze Nationale Grondwater Reserves

De Nationale Grondwater Reserves (NGRs) zijn oude, schone, zoete en brakke grondwatervoorraden. Ze zijn vaak dieper gelegen en kunnen voor drie doelen gebruikt worden: 1) structurele drinkwatervoorziening tot 2100; 2) drinkwatervoorziening in geval van calamiteiten; 3) als natuurlijk kapitaal. In een sneltreinvaart is de afgelopen maanden onderzoek gedaan en kennis bijeengebracht met als doel deze NGRs driedimensionaal te begrenzen en van een passend beschermingsregime te voorzien.

In deze sessie laten we zien welke data en kennis dit project tot nu toe heeft opgeleverd en proberen we de vraag te beantwoorden hoe we deze kennis kunnen benutten. Daarbij stoppen we op verschillende verdiepende haltes. Zo gaan we in op de relatie tussen NGR’s en de uitgangspunten van ‘water bodem sturend’ en bespreken we voor welke andere vraagstukken de data en kennis uit het NGR-project relevant kan zijn. Tijd voor interactie is er tijdens een paneldiscussie bij het eindstation.

Sprekers: Judith van Zuijlen (IenW), Sophie Vermooten (Deltares), Geert-Jan Nijsten (Deltares), Dimmie Hendriks (Deltares), Willem-Jan Zaadnoordijk (TNO), Mirjam Post (IenW), Arco van Vugt, (provincie Utrecht).

1F- Maatlat in de praktijk

Op 23 maart van dit jaar publiceerde het Rijk de landelijke maatlat voor klimaatadaptief bouwen. Hierin staat beschreven wat verstaan wordt onder groene en klimaatadaptieve nieuwbouw en inrichting. De maatlat bouwt hierbij voort op de vele goede voorbeelden en uitwerkingen die er op regionaal en lokaal niveau al zijn.

Tijdens deze workshop lichten we de maatlat verder toe en laten we aan de hand van praktijkvoorbeelden zien hoe deze in de praktijk kan worden toegepast. We gaan graag met de deelnemers in gesprek over wat nodig is voor een goede toepassing van de maatlat in de praktijk. Welke kennis heb je hiervoor nodig? Aan welke ondersteuning is behoefte? Hoe pas je de maatlat zoveel mogelijk toe in combinatie met andere opgaven?

Sprekers: Eva Baron en Silko van Mergenthal (IenW), Luuk Postmes (Gemeente Eindhoven) en Lisette Louwman en Suzanne Steenis (Gemeente Delft).

1G- Water, bodem én historie sturend

Wij mensen wonen en werken al eeuwenlang in samenhang met de natuurlijke dynamiek van water en bodem. Ons huidige landschap en water- en bodemsysteem zijn daar het resultaat van. Een historische systeemanalyse van het gebied, zoals een gebiedsbiografie of stadsgenese, laat ons deze wisselwerking zien. Dat maakt het mogelijk om kansen voor klimaatadaptatie te herkennen die passen bij het gebied. In deze interactieve sessie kom je te weten wat een historische systeemanalyse is, hoe je deze kan gebruiken en hoe je vanuit de gedachte van ‘water en bodem sturend’ zelf aan de slag kunt. Dat gebeurt onder meer aan de hand van praktijkvoorbeelden. Ook gaat de sessie over de toepassing van deze methodiek in je eigen omgeving en bij de opgaven voor zoetwater en ruimtelijke adaptatie.

Sprekers: Menne Kosian, Jacob Knegtel (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

2A- NL2120: Impact creëren door wensdenken óf door 100 jaar vooruit te dromen

Wageningen University & Research (WUR) heeft een visie ontwikkeld over hoe een toekomstbestendig Nederland er in 2120 uit zou kunnen zien. Doel is om, met financiering van het Groeifonds NL2120, de nature based transitie te versnellen. Dat gaat onvermijdelijk ook schuren. Want op een beperkte hoeveelheid grond moeten een heleboel ruimtelijke opgaven opgelost worden.

Met een workshop ‘Ontwerpend onderzoek’ krijg je in deze sessie een voorproefje van hoe een proces van schuren en versnellen kan leiden tot een duurzaam ontwerp op de lange termijn. We gaan met elkaar in gesprek over het soort kennis dat ontwerpend onderzoek oplevert. Tenslotte proberen we de belangrijkste vraag te beantwoorden: maakt ontwerpend onderzoek duidelijk dat de problemen urgent zijn en we vandaag nog moeten overgaan tot actie?

Sprekers: Marjolein Sterk, Michael van Buuren en Wieke Pot (Wageningen University & Research).

2B- Hoe maken we de gebouwde omgeving weerbaarder tegen droogte?

Droogte veroorzaakt op verschillende manieren schade in de gebouwde omgeving. Zowel particulieren als beheerders van openbare ruimte en infrastructuur kunnen daarover meepraten. De problemen in de hoger gelegen delen van ons land verschillen van die in het lage westen, maar zijn niet per se minder groot. De droge zomers van de afgelopen jaren lieten zien dat we nog niet goed weten hoe we die problemen het hoofd kunnen bieden.

Verschillende sprekers delen hun kennis over de impact van droogte op bijvoorbeeld stedelijk groen en funderingen. Praktijkverhalen geven je een beeld van hoe anderen omgaan met de problemen die extreme droogte veroorzaakt in bebouwd gebied. De ervaringen en twijfels van de sprekers vormen het vertrekpunt voor een gesprek met de deelnemers. Welke kennis hebben we nodig om in tijden van extreme droogte stedelijk water beter te beheren? De opgedane inzichten dragen bij aan het kennisprogramma DroBE dat volgend jaar start.

Sprekers: Joris Voeten (WUR), Roelof Stuurman (Deltares), Luuk Postmes (Eindhoven), Jirome van der Boon (Delfland), Peter Muller (Dordrecht). Facilitatoren: Frans van de Ven (Deltares) en Anne-Marie Hitipeuw (IenW DG Water en Bodem).

2C- ‘Water en bodem sturend’: #hoedan?

Klimaatverandering is inmiddels een gegeven en legt grote druk op onze watersystemen en ons watergebruik. Toenemende extreme droogte (zoals in 2018-2020) en wateroverlast (zoals in 2021) vereisen niet alleen omvangrijke aanpassingen aan ons waterbeheer en -gebruik, maar ook aan landgebruik en ruimtelijke inrichting. In de Kamerbrief Water en bodem sturend stelde het Rijk een andere aanpak voor, die het land weerbaarder moet maken tegen extreme regenval of droogte.

Maar wat betekent ‘water en bodem sturend’ als je ermee aan de slag moet? Op welke schaal moeten aanpassingen worden gedaan? Wat zijn de regionale effecten van maatregelen? Hoeveel water is er beschikbaar en hoeveel kunnen we gebruiken? Wie heeft de regie in handen? Wie betaalt de rekening? Hoe verdelen we de pijn? Hoe voeren we daarover de ‘ongemakkelijke dialogen’? Maar juist ook: welke kansen biedt deze nieuwe aanpak?

In deze sessie gaan we met elkaar in gesprek en inventariseren we welke kennisvragen er nog zijn aan de hand van inhoudelijke bijdragen, korte pitches en stellingen. Ons uitgangspunt daarbij zijn watersystemen in gebieden met zandgrond, maar veel zaken zullen ook landelijk van toepassing zijn.

Sprekers: De sessie wordt geleid door Ruud Bartholomeus, hoofdonderzoeker bij wateronderzoeksinstituut KWR. Er zijn bijdragen van Jeroen van der Scheer (Waterschap Vechtstromen), Anky Spanjers (Vitens) en Rien Huisman (Provincie Limburg).

2D- Wat hebben zeespiegelstijging en zoetwater met elkaar te maken?

Tussenresultaten uit het Kennisprogramma Zeespiegelstijging

De zeespiegel stijgt. Hoe snel dit gaat, is nog onzeker. In het Kennisprogramma Zeespiegelstijging bundelen overheden, bedrijven, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties hun krachten. Zij onderzoeken wat de mogelijke gevolgen van zeespiegelstijging voor ons land zijn. Ook bekijken ze verschillende scenario’s voor de lange termijn en verkennen ze de maatregelen om ons voor te bereiden op de gevolgen.

Het programma levert kennis op waarmee we op tijd keuzes kunnen maken voor de bescherming en inrichting van Nederland. De hoofdthema’s van het kennisprogramma zijn waterveiligheid, zandige kust en zoetwaterbeschikbaarheid. In deze sessie staan we stil bij dat laatste. We presenteren de resultaten van de eerste fase van het onderzoek, die recent zijn gepubliceerd: Onderzoeksresultaten Kennisprogramma Zeespiegelstijging 2023 | Deltaprogramma | Deltaprogramma.

Sprekers: Matthijs Bonte en Emiel Spanier (Rijkswaterstaat), Ilja America – van den Heuvel (Deltares) en Michiel van Reen (Arcadis).

2E- Hoe gaan we om met verzilting?

Langere droge periodes, zeespiegelstijging en groeiende watervraag leiden tot verzilting van grond- en oppervlaktewater. Dat levert steeds meer problemen op voor de watervoorziening van onze natuur, landbouw, industrie en inwoners. Kunnen we op de huidige voet doorgaan? Of moeten we de zaken anders gaan aanpakken met land en water?

In deze kennissessie schetsen we de uitdagingen voor onze verziltende delta. Daarbij komt de vraag aan bod hoe we tot een duurzame Delta komen. Welk onderzoek geeft ons daarbij handvatten? Hoe beïnvloedt een andere aanpak de ruimtelijke inrichting van ons land? De nadruk ligt daarbij op datgene wat we op dit moment al kunnen doen.

In deze sessie is ieders kennis en ervaring van belang: samen kunnen we een beeld vormen van wat er nodig en mogelijk is om onze verziltende Delta de goede kant op te sturen.

Sprekers: Klaasjan Raat (KWR) en Ida de Groot-Wallast (Deltares)

2F- Van proeftuin tot praktijk

Gezamenlijk leren, innoveren en implementeren in een grootstedelijke context.

In deze sessie bespreken we aan de hand van aantal praktijkvoorbeelden, zoals The Green Village, Rotterdams Weerwoord, EMI op Zuid en Leertraject Klimaatadaptatie, hoe we op succesvolle wijze duurzame samenwerkingsverbanden kunnen inrichten tussen onderzoek, onderwijs en de publieke en private praktijk. Op welke manier kunnen dergelijke samenwerkingsverbanden het vertrekpunt vormen voor fundamenteel en praktijkgericht onderzoek? Hoe kunnen we de daarbij opgedane kennis inbrengen in het onderwijs? En hoe kunnen we vanuit deze samenwerking de transitie naar een klimaatbestendige en waterrobuuste stedelijke delta versnellen?

Sprekers: Ted Veldkamp (Hogeschool Rotterdam, Paul Geluk (gemeente Zoeterwoude) en Robert van Roijen (The Green Village).