“Abstracte doelen omzetten in concrete”
In 2023 komt er een nieuw Nationaal Uitvoeringsprogramma Klimaatadaptatie. Dat is een van de vervolgstappen naar aanleiding van de evaluatie van de Nationale klimaatadaptatiestrategie (NAS). De uitkomsten van die evaluatie zijn eind december naar de Tweede Kamer gestuurd. We spraken met Chantal Oudkerk Pool, sinds 1 februari 2022 coördinator van de NAS: "Als we weten waar we naartoe willen en wat we al doen, dan weten we ook welk werk er nog ligt."
Centrale vraag in de evaluatie was of de overheid voldoende doet aan klimaatadaptatie of dat de inzet steviger moet. Duidelijk is dat de NAS moet worden voortgezet. "Wat mooi is," stelt Oudkerk Pool vast, "is dat er inmiddels veel verschillende partijen bezig zijn met klimaatadaptatie, zoals gemeenten, provincies en meerdere ministeries." Uit de evaluatie wordt echter ook duidelijk dat het beleid moet worden geïntensiveerd om het ‘adaptatiegat’ tussen beleid en opgave te verkleinen. In die evaluatie staan de volgende drie aanbevelingen.
Aanbeveling 1: Concrete doelen, zicht op voortgang
Er moeten op het gebied van klimaatadaptatie concrete doelen worden gesteld en er moet beter zicht komen op de voortgang en effectiviteit. “Klimaatverandering gaat sneller dan verwacht. Tel daarbij op de stedelijke verdichting en uitbreiding plus de vergrijzing en het wordt duidelijk dat de opgave om acties te versnellen alleen maar groter wordt. Het lastige is dat we maar weinig concrete doelen hebben en niet goed weten hoe ver we ermee zijn. Daardoor kunnen we ook lastig berekenen wat het nog gaat kosten om de doelen te behalen. Om deze reden hebben we volgens mij geen andere keus dan onze abstracte doelen om te zetten in concrete. Wat bedoelen we bijvoorbeeld met ‘beter bestand tegen hitte’; willen we dan sturen op aantallen hittebestendige woningen, op aantallen mensen met gezondheidsklachten, of op de beschikbaarheid van plekken met schaduw in de buitenruimte? Een combinatie kan natuurlijk ook, maar mijn punt is: hoe vager de doelen, hoe lastiger het is om te bepalen wat er nodig is om daar te komen." Volgens Oudkerk Pool is pragmatisme het sleutelwoord. "De gedachte moet zijn om niet eindeloos te denken en te praten, maar op een gegeven moment gewoon te beginnen: Don't let the perfect be the enemy of the good. Alleen door te doén krijg je inzicht in wat werkt en wat niet."
Aanbeveling 2: Meer sturing en uitvoeringskracht
Er is behoefte aan meer sturing en coördinatie, meer uitvoeringskracht. "We gaan meters maken en monitoren," zegt Oudkerk Pool. "Het ministerie van IenW zal de uitvoering van de NAS coördineren, maar provincies en gemeenten genoeg ruimte blijven geven voor eigen initiatief. Een belangrijke, faciliterende taak is om in de gaten te blijven houden wat we nu eigenlijk van gemeenten vragen, als je kijkt naar wat er al op de bordjes ligt van lokale bestuurders. Klimaatadaptatie blijft uiteindelijk gewoon mensenwerk."
Aanbeveling 3: Meer aandacht voor mens, cultuur en natuur
Er moet meer aandacht komen voor de gevolgen van klimaatverandering voor mens, cultuur en natuur. "De invloed van hitte op de fysieke en ook mentale gezondheid staat steeds meer in de belangstelling," aldus Oudkerk Pool. "Niet voor niets hebben we in de NAS-evaluatie een staatje van het RIVM meegenomen met daarin recente cijfers over oversterfte in Nederland door hitte veroorzaakt door klimaatverandering." Inclusiviteit en rechtvaardigheid worden ook belangrijke waarden: "We moeten scherp blijven kijken wie er nou eigenlijk profijt heeft van klimaatadaptieve maatregelen en ervoor zorgen dat die voordelen niet alleen voor de happy few zijn weggelegd."
Doorkijkje naar nieuwe NAS
De nieuwe NAS komt er pas eind 2025, maar Oudkerk Pool weet nu al dat de horizon verlegd zal worden naar 2100 en dat er concrete tussendoelen in zullen komen, waarvan de voortgang gemonitord zal worden. Een belangrijke tussenstap is het Nationaal Uitvoeringsprogramma dat deze zomer zal worden opgeleverd, met een overzicht van alle gefinancierde acties met per thema een kwalitatief of kwantitatief doel. "Dat kan overkomen als een waslijst," zegt Oudkerk Pool, "maar een goed klimaatadaptatiebeleid begint bij weten wat we al doen. Pas dan kun je zien waar de gaten zitten."
