Heel Holland Wipt: ‘zo’n hit verzin je niet snel nog een keer’

Er zijn meerdere antwoorden te geven op deze vraag, weten Hester de Boer, beleidsmedewerker Klimaatadaptatie en waterbewustzijn bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) en Remco Moen Marcar van creatief bureau Frank Lee, dat namens het ministerie de organisatie van het NK Tegelwippen in handen heeft. Timing en toonzetting zijn in elk geval twee belangrijke succesfactoren, denken ze. “En de catchy naam, natuurlijk”, zegt Moen Marcar. “’Heel Holland Wipt’ klinkt natuurlijk lekker.”

“Begin 2020 wilde toenmalig minister Cora van Nieuwenhuizen iets groots en zichtbaars doen om inwoners te activeren zelf iets te doen voor klimaatadaptatie”, blikt De Boer terug op het ontstaan van de campagne. “We organiseerden een creatieve sessie met verschillende organisaties om ideeën te ontwikkelen voor het vergroenen van tuinen. Maar nog voor we konden beginnen, kwam corona en zat iedereen thuis. Het ministerie mocht tijdens de crisis alleen over hoogstnoodzakelijke dingen communiceren. Amsterdam Rainproof en Rotterdams Weerwoord konden zich wél richten op een vrolijke publiekscampagne. Samen met Frank Lee werkten zij de eerste editie van het NK Tegelwippen uit, tussen Amsterdam en Rotterdam. Alle sportcompetities lagen stil die zomer, maar tegelwippen in je eigen tuin, dat kon wel! Dat heeft het idee vleugels gegeven.”

Geen opgeheven vingertje

Voor het NK Tegelwippen vervangen mensen tegels van hun tuin of stoep door groen: een simpele, snelle en goedkope manier om je eigen omgeving groener te maken, hittestress tegen te gaan en wateroverlast te helpen beperken. Moen Marcar: “De insteek is positief, zonder opgeheven vingertje. En het competitie-element doet het ook goed. Mensen houden ervan om een wedstrijdje te doen.”

De spelregels van het NK tegelwippen zijn simpel: je geeft als individu, als team, of als gemeente het aantal gewipte tegels door via de website en stuurt een foto mee als bewijs. Ieder najaar rollen zo de tegelwipkampioenen uit de bus. Om het eerlijk te houden, doen gemeenten mee in één van drie klassementen: groot, middel of klein. De scores van individuele wippers in niet-deelnemende gemeenten worden opgeteld bij de nationale Tegelteller. Het totaal aantal gewipte tegels is in 2023 landelijk opgelopen tot ruim 4,5 miljoen. Sinds de start van het NK Tegelwippen ligt dat aantal op bijna 9 miljoen. Dat zijn 160 voetbalvelden extra groen.

Gratis publiciteit

“In het eerste jaar werden al 100.000 tegels gewipt”, vertelt Moen Marcar. “Dat kreeg behoorlijk wat publiciteit. Dat viel op.”  Het ministerie zag in het NK Tegelwippen een prachtige kans om klimaatadaptatie op de publieke agenda te zetten en bood gemeenten de mogelijkheid om gratis mee te doen. “Het mooie is dat het NK Tegelwippen veel publiciteit krijgt, met nauwelijks mediabudget.”

Niet alleen de media-aandacht, ook het feit dat mensen aan den lijve ondervinden dat het klimaat verandert, is een factor die bijdroeg aan de snelle verspreiding van het enthousiasme. Afgelopen jaar deden al 173 gemeenten mee en dat aantal lijkt te blijven groeien. “Eerst dachten we dat we op het hoogtepunt moesten stoppen, omdat het anders sleets zou worden”, zegt De Boer. “Maar het NK Tegelwippen is een eigen leven gaan leiden. Op alle bijeenkomsten over klimaatadaptatie horen we hoe leuk het is. En dat gemeenten volgend jaar ‘voor het echie gaan’. Dit is niet het moment om te stoppen en we gaan zeker nog drie jaar door. Sterker nog: afgelopen jaar zijn ze ook in België aan het wippen geslagen en wipten meteen bijna 3 miljoen tegels!”

Meedoen om te winnen

Hoewel meedoen aan dit NK vooral om de lol en de eer gaat, ziet Thomas Melisse, wethouder van Halderberge, een van de winnende gemeenten van dit jaar, dat anders. “Als ik ergens aan meedoe, dan doe ik dat om te winnen”, vertelt hij kort na zijn optreden in het NOS Journaal. “Winnen betekent namelijk dat wij in 2023 onze gemeente het snelst hebben vergroend. Tegen ons team Realisatie, dat verantwoordelijk is voor groen, klimaatadaptatie en de openbare ruimte, zei ik: ‘Jongens, ik heb alvast een stier gereserveerd bij de slager. Als we winnen, gaat die op de barbecue.’ In januari gaat dat gebeuren.”

Melisse zag deelname aan het NK Tegelwippen vooral ook als een leuke vorm van teambuilding voor de recent uitgebreide afdeling Realisatie. “De grote kracht van deze campagne”, denkt hij, “is de positiviteit. Er is geen concretere manier om met klimaatadaptatie aan de slag te gaan en in je eigen omgeving een bijdrage te leveren.”

Wipper van de Maand

Dat ondervond ook Sander van Veen, in oktober de Wipper van de Maand. Zijn betegelde tuin, die vooral als opslag diende, toverde hij om tot een groene oase door zo’n 350 tegels te wippen. “Alle tegels zijn eruit”, vertelt hij. “Je merkt meteen verschil. We hebben nu allemaal insecten en vlinders in de tuin. En de warmte is veel minder. Betonnen tegels zijn eigenlijk een soort bakplaat.” Ook de buren waren enthousiast. “Zij vinden het ontzettend leuk geworden. We kregen niets dan positieve reacties en de meeste planten die nu in de tuin staan hebben we van de buren gekregen.”

Zeldzame hit

Al met al zijn De Boer en Moen Marcar zelf eigenlijk ook verrast door het succes van de campagne, zeggen ze. Zou een dergelijke succesformule ook te bedenken zijn voor andere acties op het vlak van klimaatadaptatie? Ze zijn even stil. Dan zegt De Boer: “Daar zijn we wel over aan het nadenken. We gaan binnenkort weer brainstormsessies organiseren. Bijvoorbeeld over een publiekscampagne voor drinkwaterbesparing, of over voorbereid zijn op wateroverlast.”

“Voor waterschappen hebben wij Waterbespaarspelen ontwikkeld”, geeft Moen Marcar als voorbeeld. “Maar het lastige is: de boodschap ‘besparen’ is minder positief. En de uitleg van ‘het waarom’ wordt al snel ingewikkeld. Tegelwippen is aan alle kanten simpel én zichtbaar. Je wordt er gewoon hartstikke vrolijk van. Zo’n hit verzin je niet zo snel nog een keer.”