Nieuw Uitvoeringsprogramma Klimaatadaptatie laat zien wat er loopt en stelt prioriteiten

Van dijkversterking tot richtlijnen voor de aanleg van blauwgroene wijken en van hitteplannen tot een kennisprogramma over zoute landbouw: er gebeurt in Nederland van alles op het gebied van klimaatadaptatie. “Voor het eerst hebben we alle acties en programma’s samengebracht in één document”, vertelt NAS-coördinator Chantal Oudkerk Pool. “We kregen het signaal dat het voor mensen buiten de rijksoverheid niet meer te volgen was wat er allemaal loopt of aan zit te komen. Dat overzicht geeft dit uitvoeringsprogramma. Ons helpt het ook in het bepalen van onze koers: pas als je overzicht hebt wat er gebeurt, kun je zien wat er nog ontbreekt en waar je extra op moet inzetten.”

“Om Nederland sneller klimaatbestendig te maken, heeft het NUP KA drie uitgangspunten”, vertelt Elze van Langen, beleidsmedewerker klimaatadaptatie. “Het beleid moet slimmer, intensiever en inclusiever.”

Heel kort en bondig, maar wat bedoelen jullie daarmee?

Elze: “Met slimmer bedoelen we dat we kennis beter toegankelijk en toepasbaar willen maken. Intensiever houdt in dat klimaatadaptatie altijd standaard een plek moet krijgen binnen de ruimtelijke ordening en binnen de grote transities, zoals de energietransitie. En inclusiever betekent: klimaatadaptatie voor en door iedereen. Het concept klimaatrechtvaardigheid is daarbij heel belangrijk.”

Klimaatrechtvaardigheid?

Chantal: “In Nederland zijn we voorheen nooit zo bewust bezig geweest met de vraag of kosten en baten van klimaatadaptatie wel eerlijk verdeeld zijn. Er zijn bijvoorbeeld allerlei subsidies voor de verduurzaming van huizen, maar daarvan profiteren vooral huiseigenaren die een spaarpotje hebben om in hun woning te kunnen investeren. Daarmee lopen we het risico dat de mensen met de lagere inkomens achterblijven in overstromings- of verzakkingsgevoelige huizen, of in de stenige hitte-eilanden zonder zonwering. Rechtvaardigheid gaat om vragen als: hebben we de juiste mensen betrokken bij het bepalen van het beleid? Wie heeft er toegang tot informatie en profiteert van maatregelen, en wie draagt juist de lasten of kan niet meekomen? Wat kunnen we doen om het eerlijker te maken?”

Hoe gaat het nieuwe uitvoeringsprogramma daarbij helpen?

Elze: “Op basis van die drie uitgangspunten – slimmer, intensiever en inclusiever – hebben we in het programma vijf prioriteiten aangewezen. Onder meer over het formuleren van concrete doelen en over het betrekken van een brede groep mensen om te adviseren over de invulling van de NAS. Maar ook over het verkennen van mogelijkheden om de financiering van klimaatadaptatie te verbreden.”

Chantal: “Die prioriteiten zo helder op een rij, dat is het nieuwe aan dit uitvoeringsprogramma. Daarom is het ook zo mooi dat die nu zijn vastgesteld door de ministerraad. Tegelijkertijd vind ik het ook wel spannend dat het nu zwart op wit staat. Sommige vraagstukken zijn heel complex, bijvoorbeeld het vaststellen van concrete doelen en het vinden van bijpassende financiering. Maar we zijn nu vooral heel trots op dit programma. En we hebben er vertrouwen in dat het gaat helpen: zo’n heldere opdracht waar alle ministeries achter staan.”

Het document staat vol afbeeldingen en foto’s van projecten. Is dat een bewuste keuze?

Elze: “Ja, we wilden het onderwerp graag echt laten léven. Zichtbaar maken wat er allemaal kan, en ook dat er door het hele land al veel goeds gebeurt. Dat kan inspirerend werken voor bijvoorbeeld gemeenten, bedrijven of burgerinitiatieven.”

Hebben jullie een favoriet project?

Chantal: “Ik ben een beetje bevooroordeeld vanwege mijn Rotterdamse geschiedenis – maar ik vind het geweldig dat Rotterdam laagdrempelige subsidies heeft voor bijvoorbeeld zonwering en de vergroening van tuinen. Daarmee kun je echt wooncomfort verbeteren.”

Elze: “Wat ik mooi vind is een project als de Baakse Beek, in de Achterhoek. Daar wordt gekeken naar het natuurlijke water- en bodemsysteem om een oplossing te vinden voor de problemen van verdroging en wateroverlast. Dat is een mooi voorbeeld van samenwerking tussen verschillende partijen, waaronder overheden en landgoedeigenaren. En zo’n project heeft ook bijzondere cultuurhistorische aspecten.”

Hoe verliep het maken van dit uitvoeringsprogramma?

Elze: “Het leuke was dat we dit niet alleen hebben gedaan, als ministerie van IenW. Allerlei andere ministeries waren erbij betrokken, maar ook bijvoorbeeld het KNMI, het RIVM, het Planbureau voor de Leefomgeving en de koepels van de provincies, gemeenten en waterschappen. En ook binnen ons ministerie hebben we overlegd met afdelingen waar we eerder nog niet zoveel contact mee hadden, bijvoorbeeld over waterkwaliteit, of over Seveso-inrichtingen. Dat zijn bedrijven waar grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen aanwezig zijn.”

Chantal: “Ik vond de brede stakeholderbijeenkomst afgelopen maart ook echt heel tof. Het bijzondere was: die was binnen no-time volgeboekt. Daar hoorden we een aantal duidelijke signalen, bijvoorbeeld dat we veel meer aandacht moesten schenken aan de menselijke aspecten van klimaatverandering, maar ook de behoefte aan heldere normen en financiering. Die hebben we opgenomen in de prioriteitenlijst.”

En nu? Wat zijn de vervolgstappen?

Chantal: “Zoals je in het document ziet, gaan heel veel partijen de komende jaren hard aan de slag. Wij zelf gaan ons vooral richten op die vijf prioriteiten én op het maken van de nieuwe nationale klimaatadaptatiestrategie. Die willen we eind 2025 af hebben.”

Elze: “ Het NUP KA gaat ons bij het vervolg helpen, omdat het richting en focus geeft. En vooral ook die inclusiviteit vind ik mooi. ‘Voor en door iedereen.’”