Eilanders aan het woord: Anjelica Cicilia van Bonaire

Deze keer interviewen we Anjelica Cicilia, gedeputeerde van het openbaar lichaam Bonaire. Cicilia werd geboren op Bonaire, met een Curaçaose vader en een Portugese moeder. Na een lange carrière in de Nederlandse bouw- en vastgoedsector stuurt zij sinds oktober 2023 de Directie Ruimte & Ontwikkeling aan op Bonaire. Deel van haar portefeuille zijn Infrastructuur & Watermanagement, Natuur, Milieu & Ecologisch Herstel, en Volkshuisvesting en Leefbare Wijken.

Wil je meer weten over klimaatadaptatie op de Caribische eilanden? Op het kennisportaal vind je nu ook een onderdeel over het Caribisch deel van ons koninkrijk.

Waarom houd je jezelf bezig met klimaatadaptatie op Bonaire?

“Klimaatadaptatie is heel belangrijk voor Bonaire, zeker als je kijkt naar hoe snel ons eiland de afgelopen jaren is gegroeid. We hebben 25.000 inwoners en we hebben ook 25.000 auto’s. Maar onze infrastructuur is nauwelijks aangepast aan deze groei. We hebben veel achterstallig onderhoud, ook op het gebied van waterbeheer. We vangen denk ik maar vijf procent van het regenwater op. Dat kan veel beter. We zijn daarom hard aan het werk om te kijken hoe we met beperkte middelen rekening kunnen houden met de veranderende tijd.”

Spelen er nog andere klimaatthema’s op Bonaire?

“We hebben ook te maken met droogte en hitte. De stijgende temperatuur heeft onder andere effect op het koraal van Bonaire. En ons koraal is toch de voedingsbodem van ons eiland. De belangrijkste inkomsten van Bonaire komen van het toerisme. Bezoekers komen vaak speciaal voor onze natuur, maar deze natuur staat onder druk. Prognoses laten zien dat het zuidelijk deel van Bonaire kwetsbaar is voor zeespiegelstijging. Daarom is het belangrijk om klimaatplannen te maken om hiermee om te gaan. Wat gaan we doen om de negatieve gevolgen tegen te gaan? Hoe ziet adaptatie eruit? Een belangrijke vraag die daaronder ligt is: wat voor eiland willen we zijn?”

Wat heeft Bonaire nodig om zich aan te passen aan klimaatverandering?

“In de eerste plaats is er behoefte aan data en kennis. Alles begint met goede data, met een goed inzicht in welke gebieden echt kwetsbaar zijn en wat we daaraan moeten doen. We zetten stappen en we zijn aan het professionaliseren, maar we hebben helaas nog heel weinig concrete data. Er wordt gewerkt aan een hoogtekaart, maar die is er dus nog niet. We hebben ook geen kaart die alle effecten laat zien als het klimaat blijft veranderen. Kijk, ik ben in Nederland opgeleid en daar is het heel simpel: als je een plan wilt maken, ga je eerst uitgebreid onderzoek doen. Je maakt een analyse en je kijkt naar risico’s en mogelijke impacts. Maar op Bonaire gaat dat minder makkelijk.”

Je zegt dat jullie al wel stappen zetten om inzicht te krijgen in de kwetsbaarheid van gebieden. Kun je een voorbeeld noemen?

“Sinds kort hebben we een nieuw project dat ‘Waterpeilbuizen’ heet, om inzicht te krijgen in onze bodemgesteldheid. Hoe lopen de waterstromen op het eiland precies? Hoe zit het met de kwaliteit van ons grondwater? Maar wat we ook willen weten is: wanneer vallen gemiddeld het vaakst de piekbuien? En welke gebieden zijn het kwetsbaarst voor wateroverlast? Pas als je daar inzicht in hebt, kun je plannen gaan maken.”

En welke factoren maken klimaatadaptatie lastig op Bonaire?

“In het verleden is er gebouwd in kwetsbare gebieden waar nooit gebouwd had mogen worden. Daardoor zijn we nog kwetsbaarder geworden. Ons ruimtelijk ontwikkelingsplan dateert nog uit 2010. Het juridisch kader is verouderd, waardoor de afgelopen jaren keuzes en beslissingen voor gebiedsontwikkeling vaak ad hoc zijn genomen. Met het nieuwe bestuur proberen we Bonaire tot een aantrekkelijk en leefbaar eiland te ontwikkelen, met behulp van een goede visie en de juiste juridische afspraken. Het is een belangrijke kwestie, want heel veel Bonairianen hebben behoefte aan een woning. Maar in welke gebieden ga je precies bouwen en in welke niet? We moeten met elkaar scherp krijgen welke gebieden we hoe dan ook beschermen. En volgens welke normen en waarden? Tegelijk moeten we niet vergeten onze eigen cultuur te waarborgen en de kennis respecteren die deze cultuur heeft voortgebracht.”

Kun je daar een voorbeeld van geven?

“Ik ben opgegroeid op een ‘kunuku’. In Nederland heet dat een boerderij. We hadden varkens, geiten, eenden, kippen, noem maar op. Wij voerden ze de fruit- en groenteresten uit onze winkel. Daarnaast kweekten we allerlei planten. Om die te beschermen tegen wateroverlast, hadden we zelf een dam gebouwd. Als het regende, zat die dam altijd vol. We gebruikten hem ook als zwembad. Door die dam hadden we het hele jaar door water. Bij de volgende generaties lijkt de kennis van zo’n eenvoudige maatregel om water op te vangen verdwenen. Maar het is een “nature-based solution” die heel goed past bij de cultuur van ons eiland.”

Zijn er nog meer van dit soort maatregelen?

“Het is belangrijk om de kunuku’s te beschermen met een omheining, om te voorkomen dat rondlopende dieren de grond kaalvreten. Erosie is namelijk een groot probleem. Als het regent, neemt onze bodem het water niet op. Heel veel gebieden waar vroeger bomen en groen waren, zijn nu erg leeg. Het gevolg is dat bij buien het water direct afspoelt naar de lagergelegen gebieden. Wat we daarom simpelweg moeten doen, is meer groen planten, herbebossen en op de juiste plekken dammen aanleggen om water op te vangen. Dit zijn allemaal eenvoudige groene maatregelen die passen bij onze cultuur. Onze openbare werken zijn niet zo professioneel als in Nederland, maar met weinig middelen krijgen we al veel voor elkaar!”

En wat heeft Bonaire van Nederland nodig?

“We voeren met alle ministeries gesprekken. Ik verwacht in elk geval steun van Nederland om de data te krijgen die we nodig hebben om ons voor te bereiden op de gevolgen: een goede hoogtekaart, goede data over de bodemgesteldheid en data over waterstromen. Verder is op 1 augustus de Klimaattafel opgestart. Dit najaar zal de Klimaattafel onder leiding van de nieuwe voorzitter Nolly Oleana met een adviesplan komen voor het bestuurscollege. Als portefeuillehouder van de thema’s klimaat en milieu ben ik daar erg bij betrokken. Ik verwacht dat deze adviezen heel concreet zullen zijn. Uiteindelijk willen we natuurlijk toewerken naar een klimaatplan voor Bonaire.”

Wat zou je willen nalaten aan toekomstige generaties?

“Ik wil beschermen wat voor ons eiland belangrijk is: onze cultuur, onze natuur en onze geschiedenis. Hoe ik hier ben opgegroeid, met alle rust en met alle mooie herinneringen aan mijn kindertijd, dat zou ik toekomstige generaties heel erg gunnen. Een prachtige, rustige en veilige leefomgeving waar je kunt genieten van de natuur, de zee, de stranden, van alles wat ons eiland prachtig maakt.”