Massaal de tuin in en weg met de tegels

Een Veluwe aan groen erbij

‘Een groener Nederland begint in je eigen tuin’, dat is de slogan van drie landelijke campagnes die zijn gebundeld op nlvergroent.nl. Meer dan de helft van alle grond binnen de bebouwde kom is van particulieren, dus in tuinen valt veel te winnen. Samen beslaan tuinen een oppervlakte van 550 vierkante kilometer. Dat komt overeen met tien keer de Veluwe, weet Brenda Horstra van Tuinbranche Nederland, een van de partners van landelijke vergroeningscampagnes. “Er zijn in Nederland 5,5 miljoen tuinen. Als iedereen tien vierkante meter vergroent, heb je een Veluwe aan groen erbij. Daar maken wij ons als brancheorganisatie hard voor.”

Groene Klimaatpleinen inspireren

Maar hoe bereik je de tuinbezitters? “Nederlanders bezoeken samen zo’n 60 miljoen keer per jaar een tuincentrum en zijn een ideale plek voor mensen om inspiratie op te doen voor hun tuin.” Om te laten zien hoe mooi en prettig een tuin met meer groen is, bedacht de brancheorganisatie Groene Klimaatpleinen. Daar krijgen de bezoekers bijvoorbeeld tips over het opslaan van regenwater of het aanleggen van een groen dak, maar ook hulp bij de keuze voor beplanting.  In 2020 liepen de eerste pilots en inmiddels zijn er 55 tuincentra met Groene Klimaatpleinen in Nederland en zes in het buitenland.

Topdrukte tijdens Pasen

Het helpt volgens Horstra als tuincentra de kosten kunnen delen met de gemeente en het waterschap. “Zo krijg je een gedeeld gevoel van verantwoordelijkheid en commitment”, zegt ze. Op drukke dagen zijn de pleinen altijd bemand, maar bezoekers kunnen ook altijd zelf via een QR-code praktische tips inwinnen op www.groenklimaatplein.nl. De weekenden met topdrukte komen er weer aan: “Mensen gaan pas echt de tuin in als het warmer wordt. De Week van de Groene Tuin begint daarom niet voor niets in de week voor Pasen. Maar Pasen valt dit jaar wel vroeg, dus nu nog hopen op lekker weer.”

Sponswerking vergroten

Een belangrijk doel van de campagnes is het aanzetten tot het klimaatbestendig inrichten van de tuin. Tegels vervangen door groen is gekozen als belangrijkste maatregel, want die is relatief laagdrempelig en biedt tal van voordelen. “Het is goed voor de biodiversiteit, gaat hittestress tegen en vergroot de sponswerking van de bodem”, zegt Eline Steenhuisen, gedragsdeskundige bij het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW). Maar hoe zorg je ervoor dat mensen echt warmlopen voor een groenere tuin?

Onderzoek onder tuinbezitters

Om daar zicht op te krijgen liet IenW een onderzoek uitvoeren onder tuinbezitters. De eerste resultaten (pdf, 5.4 MB) zijn nu bekend. “Het klimaatadaptief maken van de tuin blijkt mensen weinig te zeggen”, zegt Steenhuisen. “We hebben daarom gekeken naar de argumenten waar tuineigenaren wel gevoelig voor zijn en hoe we daarop kunnen inspelen.” Volgens Steenhuisen heeft het aanpakken van de tuin lang niet bij iedereen de hoogste prioriteit. “Bij een verbouwing of verhuizing komt de tuin vaak als laatste aan de beurt. Het wordt vaak als een enorm project gezien, maar je kunt ook al beginnen met twee tegels”, benadrukt ze.

Gevoelige snaar raken

Om mensen in beweging te krijgen, is belangrijk in te spelen op de ‘intrinsieke motivatie’, zo laat het onderzoek zien. Positieve voorspellers van een hoge motivatie om tegels te vervangen door groen zijn: veel waarde hechten aan een koelere tuin in de zomer, willen bijdragen aan natuur, maar ook dat een groene tuin trots kan maken. “Met deze argumenten raak je bij tuineigenaren dus een gevoelige snaar en hierop kun je inspelen om aan te zetten tot actie”, vult Horstra aan.

Raak je tegels wel kwijt?

Een negatieve voorspeller voor het vergroenen van de tuin is de voorkeur voor een opgeruimde tuin. “Een groene tuin kan ook opgeruimd zijn, dus op de klimaatpleinen kun je daarom voorbeelden zien van tuinen met veel groen die er netjes uitzien en onderhoudsvriendelijk zijn”, zegt Horstra. Een ander obstakel voor vergroening is het geloof in de ‘eigen effectiviteit’. Steenhuisen: “Dat wil zeggen: lukt het je om een plan te maken om de tuin aan te pakken en kun je zelf groen aanplanten, heb je het juiste gereedschap en ben je zelf in staat om zand en tegels af te voeren?”

Inzichten direct toepassen

De gedragsdeskundige deelde onlangs in een webinar de eerste resultaten van het onderzoek. De animo overviel haar: “Zo’n 190 gemeenteambtenaren hadden zich aangemeld en ik kreeg na afloop veel mailtjes met de vraag of ik het rapport al kon delen. We willen dat mensen echt iets met het onderzoek kunnen en dat de inzichten gemeenten helpen bij het aanpakken van versteende buurten. Daarom vind ik het heel leuk dat er zoveel interesse is.”

Tegeltaxi’s en vrijwilligers in de wijk

In het onderzoek kregen de respondenten ook een aantal interventies voorgelegd. Denk aan het plaatsen van een zandcontainer of een gereedschapspunt in de buurt, maar ook een ‘tegeltaxi’ die tegels voor je kan afvoeren. Die helpen zeker, zo laat het onderzoek zien. Toch is alleen praktische hulp niet genoeg, want tuineigenaren motiveren is volgens Steenhuisen minstens zo belangrijk. “Je komt er niet met een oproep in een buurtkrantje waarin staat dat je een schep kan lenen. We willen daarom het liefst vrijwilligers de wijk in sturen die het gesprek aangaan met bewoners. Hier gaan we in vier wijken in Arnhem en Utrecht mee experimenteren.”

Groen is de toekomst

Op de Groene Klimaatpleinen krijgen medewerkers een korte opleiding. Naast inhoudelijke kennis leren ze daar ook hoe je klanten het beste kunt aanspreken en enthousiast krijgt voor een groenere tuin. Voor tuincentra is een klimaatplein best een investering, ondanks een bijdrage van waterschappen en gemeenten. Maar de sector zet volgens Horstra steeds meer in op vergroening. “En voor de winkeliers die nog bedenkingen hebben zeg ik: als je niet aan deze trend meedoet, ben je over vijf jaar weg. Een volledig betegelde tuin heeft afgedaan.”