Gaan muggen straks ook in Nederland ziekten overbrengen?

Tijgermug neemt tropische ziekten mee

Klimaatverandering heeft effect op onze gezondheid. Zo kan je meer last krijgen van hitte en pollen en ook neemt het risico op infectieziekten toe. Dieren zoals teken en muggen dragen steeds vaker virussen over op mensen. Zo zien we de Aziatische tijgermug  tegenwoordig vaak in Nederland. Onder warmere en nattere omstandigheden kunnen deze en andere muggensoorten zich sneller voortplanten. Ook zorgt meer warmte ervoor dat muggen makkelijker ziekten kunnen overbrengen op mensen. De tijgermug kan met een beet ernstige tropische ziekten als dengue (knokkelkoorts), chikungunya en zikakoorts veroorzaken. Toch is die kans op dit moment in ons land nog niet zo groot. Meer zorgen heeft Arnold van Vliet over de gewone huissteekmug, die het westnijlvirus kan overbrengen.

Westnijlvirus door gewone mug veel groter risico

Hoe hoger de temperatuur, hoe groter de overlevingskans van een virus in een mug. “Mijn collega’s bij Wageningen Universiteit hebben vastgesteld dat bij hogere temperaturen, de hoeveelheid virusdeeltjes in een mug toeneemt. Daarmee wordt ook de kans op overdracht bij een muggenbeet groter,” vertelt Van Vliet. Het westnijlvirus is een door muggen overdraagbaar virus dat hersenvliesontsteking kan veroorzaken. “Het kan een dodelijk virus zijn, want er is geen geneesmiddel voor. Dat virus wordt overgedragen door de gewone huissteekmug, die hier al op grote schaal voorkomt. Ik schat in ons land het westnijlvirus als een veel groter risico op dit moment, dan de virussen die de tijgermug eventueel over kan brengen.”

De tijgermug bijt. En vaak ook.

Tot nu toe is de kans erg klein dat je in Nederland ziek wordt van een beet van de tijgermug. Maar irritant zijn ze wel. Ze steken niet, ze bijten. Omdat ze overdag actief zijn, zijn ze gewend om sneller, korter bloed te drinken. De tijgermug bijt dus in korte tijd vaak achter elkaar. Dat merkte Van Vliet zelf, toen hij afgelopen zomer voor het eerst tijgermuggen in zijn tuin ontdekte. “Bij een grote populatie kan je echt gigantisch veel beten per kwartier oplopen en dan is buiten zitten echt niet meer fijn. Er zijn nog geen ziektegevallen van de tijgermug in Nederland, maar ze leveren al wel veel overlast. Voor de natuurbeleving, lekker naar buiten gaan, verwacht ik grote problemen.”

Opkomst muggenoverlast

De opkomst van de tijgermug en de verspreiding van het westnijlvirus door de huissteekmug is, mede door de stijgende temperatuur als gevolg van klimaatverandering, niet te stoppen, stelt Van Vliet. Het is daarom goed om maatregelen te treffen. Verschillende instanties in Europa houden bij waar trekvogels en muggen voorkomen en of ze virussen bij zich dragen. Zo publiceert het European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) jaarlijks overzichtskaarten van virusoverdraagbare muggen in Europa.

Aanpak tijgermug

Omdat de tijgermug officieel nog niet gevestigd is in Nederland, zet de overheid nog vol in op het uitroeien van deze invasieve soort. “Zodra een tijgermug wordt gesignaleerd krijgt iedereen in een straal van 500 meter rond de vindplek een brief van de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit, de NVWA, om mogelijke broedplaatsen te verwijderen en tijgermuggen te melden.” Muggen planten zich voort op allerlei plekken waar water stilstaat. “In een straal van 100 meter worden alle huizen en tuinen bezocht om broedplaatsen te controleren en te verwijderen. Ze plaatsen muggenvallen en voegen bacteriekorrels toe aan broedplaatsen die niet geleegd kunnen worden om de muggen te doden. Ook bij mij in de tuin werd dat gedaan.”

Muggenbroedplaatsen voorkomen

“Om hitte in de stad te voorkomen, gaan we vergroenen en vernatten. Maar dan moet je wel opletten dat je daarmee geen muggenbroedplaatsen creëert. Als je wadi’s aanlegt, zorg dan dat het water snel in de bodem trekt. Als er bij hoge temperaturen twee weken water in blijft staan, dan heb je alweer een nieuwe generatie muggen.” Zelf kan je ook iets doen. Voorkom stilstaand water rondom je huis. “We creëren onze eigen muggenplagen want de huissteekmug en de tijgermug zien we het vaakst in bakjes bij ons in de tuin, zoals regentonnen, plantenbakken en vogeldrinkbakjes. Je kan op die plekken wel 2000 muggenlarven per liter krijgen.”

Ecologische achteruitgang geeft muggen een kans

“In Italië gaan ze met de gifspuit door de straten om muggen te bestrijden.” Dat vindt Van Vliet geen goede oplossing. “Maar hoe dan wel?” vraagt hij zich af. “We hebben ons ecologisch systeem totaal uitgehold in Nederland. De natuurlijke vijanden van de mug zijn hier sterk afgenomen.” In het water leven allerlei insecten en amfibieën die muggenlarven eten. Spinnen, vogels en vleermuizen eten de volwassen muggen. “Maar het natuurlijk systeem is dramatisch afgetakeld. 75% van insecten, 60% van de padden en 40% van de bruine kikkers zijn verdwenen.”

“Het is niet te vermijden”

Grootschalig natuurherstel, vermindering van broedplaatsen en het plaatsen van horren: op allerlei manieren kunnen we ons voorbereiden op de komst van meer muggenoverlast en tropische ziekten. Van Vliet: “Het is niet te vermijden, we gaan sowieso te maken krijgen met deze muggen en de ziekten die ze overbrengen, ook gezien de ontwikkeling van het klimaat. We zullen daar iets mee moeten doen. Het is verstandig om muggenpopulaties te beheersen.”