Extreme droogte heel slecht voor natuur op Hogere Zandgronden

Biodiversiteit onder druk

De biodiversiteit staat wereldwijd onder druk, ook in Nederland. Dit komt onder andere door klimaatverandering. Daarbij kan klimaatverandering zorgen voor schokeffecten die de situatie voor dieren en planten veel erger kan maken, mogelijk met onomkeerbare gevolgen. Droogte is zo’n schokeffect. Omdat de jaren 2018, 2019 en 2020 extreem droog waren in Nederland, heeft een groep onderzoekers bestudeerd wat de effecten zijn van droogte op soorten en groepen planten in de natuurgebieden van de Hogere Zandgronden van Nederland.

Voortbouwen op eerder onderzoek

Eerder deelonderzoek bestond uit een enquête onder deskundigen van terreinbeheerders en provincies en een analyse van planten uit het Landelijke Meetnet Flora (LMF) op de Hogere Zandgronden. Daaruit bleek dat beken en gebieden met natte en voedselarme bodems last hadden van de droogte. Tegelijk waren er ook planten die profiteerden doordat gras door de droogte afstierf, waardoor er open plekken ontstonden voor bijvoorbeeld muizenoortje, grasklokje en geel walstro. Het nieuwe onderzoek heeft hierop voortgebouwd, vooral om de gevolgen van droogte op de natuur op de Hogere Zandgronden beter in beeld te krijgen voor de lange termijn.

Planten lijden onder extreme droogte

In het onderzoek zijn waarnemingen en informatie uit het Landelijke Meetnet Flora meegenomen van de jaren 1999 tot en met 2021, waarbij ook de gevolgen van het zeer droge jaar 2003 werden geanalyseerd. Dat jaar was wel zeer droog, maar toch een stuk minder dan de jaren 2018-2020, en de gevolgen voor de natuur waren niet zo duidelijk. Uit de waarnemingen blijkt dat de extreme droogte heel slecht is geweest voor planten. Zowel algemene als zeldzame soorten zijn achteruitgegaan. Soorten met kortere wortels gingen meer achteruit in bedekking dan soorten met langere wortels. Verder waren in bijna alle verschillende ecosystemen de kenmerkende soorten achteruitgegaan, maar het verschil was vooral duidelijk voor de ecosysteemtypen ‘Natte heide en hoogveen’, ‘Natte heide’, ‘Vochtige heide’ en ‘Voedselrijke ruigten en natte cultuurgraslanden’.

Vernattingsmaatregelen nodig

Om de natuurschade van extreem droge jaren tegen te gaan of te voorkomen, is het nodig om gebieden te vernatten die grotendeels om het natuurgebied heen liggen. Denk aan het instellen van bufferzones met een verhoogd waterpeil voordat het groeiseizoen ingaat. Ook zou er in de omgeving van de natuurgebieden een verbod moeten komen op het onttrekken van grondwater door industrie, landbouw en drinkwaterbedrijven. Voor betrouwbare informatie over het herstel van de planten na extreme droogte, is er onderzoek over meerdere jaren nodig. Dit onderzoek zal daarom opnieuw worden gedaan in 2026 en 2028.

Wie heeft dit onderzoek uitgevoerd?

Dit onderzoek is uitgevoerd door onderzoekers van Wageningen Environmental Research, Flip Witte Ecohydrologie, Arco van Strien Data Analyse, met financiële steun van het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN).