Hoe Zwolle werkt aan de wijk van morgen

Waar heeft Zwolle het meest last van door klimaatverandering?

Renate: “Water komt hier van vijf kanten. Zwolle ligt ingeklemd tussen de IJssel en de Vecht. De Weteringen wateren af via de binnenstad en vanuit de Veluwe kwelt grondwater op rond Zwolle. De stad ligt bovendien, deels buitendijks, als een soort eiland in het IJsselmeer. Dan zijn er nog de plensbuien die door klimaatverandering vaker voorkomen. De meest kritische situatie is bij hoge waterstanden in de rivieren en een noordwesterstorm die water vanuit het IJsselmeer onze kant op stuwt. We kunnen dan de balgstuw sluiten, maar niet afwateren en dan stroomt het vanaf het achterland vol. Dat gebeurde in december 2023, na een kleddernat najaar. Het ging net goed.”

Waarom is zeven jaar geleden Climate Campus opgericht?

“Onze wake-up call was het rapport van de Commissie Veerman waarin een voorstel stond om het waterpeil in het IJsselmeer te verhogen. Dat is éénop-één het waterpeil in de stadsgrachten van Zwolle. Overheden in de regio beseften dat ze aan de bak moesten met deltavraagstukken en sloten zich aan bij het IJssel-Vechtdeltaprogramma van de provincie. Zwolle werkte intussen aan de klimaatactieve stad. De komst van het Global Center on Adaptation van de Verenigde Naties naar Nederland bracht alles in stroomversnelling. Steden konden zich aanmelden om deze organisatie te huisvesten. Zwolle wilde meedingen en tekende binnen drie weken met uiteenlopende partijen een intentieverklaring over klimaatadaptatie. Dat was de geboorte van Climate Campus.”

En wat is Climate Campus?

“Een netwerk van organisaties die in wisselende samenstelling projecten rond klimaatadaptatie initiëren. Climate Campus jaagt initiatieven aan en brengt partijen bij elkaar.”

Jullie filosofie richt zich op vijf o’s: overheid, ondernemers, onderzoekers, onderwijs en ‘van onderop’, oftewel inwoners. Waarom?

“Het is een kwestie van voortschrijdend inzicht. De eerste jaren was Climate Campus gefocust op deltavraagstukken. Dan heb je het over watersystemen waar regionale en (inter)nationale overheden zich mee bezighouden. Binnen de gemeente gaat het over het stedelijk watersysteem, vergroenen of hergebruik van regenwater. Die verschillende schaalniveaus zijn moeilijk samen te brengen, terwijl iedereen nodig is voor het klimaatbestendig maken van de regio. Daarom verleggen we onze focus naar het transformeren van de bestaande stad. Dat sluit beter aan bij de leefwereld van inwoners en ondernemers en dat maakt de samenwerking van de vijf o’s makkelijker. In Zwolle hebben we bijvoorbeeld het Team Klimaat Actief dat met inwoners samenwerkt; inmiddels hebben inwoners zich in elke wijk georganiseerd. Team Klimaat Actief faciliteert de initiatieven uit de wijken. Dankzij steun van LIFE-IP en de Regiodeal zijn allerlei groene buurtprojecten uitgevoerd. Een ander voorbeeld is een mobiele klimaat-escapebus die is ontwikkeld door een ondernemer, bedoeld om bewustwording te stimuleren. Een mooi resultaat van een samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven, maar ook tussen verschillende disciplines: klimaat, digitale technologie en gamedesign.”

Wat is de kracht van het netwerk?

“Een treffend voorbeeld vind ik de inspiratiereis die we in 2023 organiseerden naar Duitsland en Denemarken om voorbeeldprojecten te bezoeken. Er gingen mensen uit allerlei disciplines mee, van kunst tot AI en klimaat. Dat gaf een boost aan Climate Campus; er zijn verbanden gesmeed waar we nog steeds profijt van hebben. De reis bracht ons tot de conclusie dat we bezig zijn met maatschappelijke vernieuwing. Daar hoort technologische innovatie bij, maar ook sociale en democratische aspecten zijn belangrijk. Bovendien gaat het over meer dan alleen klimaatadaptatie. Zo ontstond het idee van ‘de wijk van morgen’, een begrip dat iedereen snapt. Het benoemt dat mensen zich prettig en veilig willen voelen op de plek waar ze wonen. Klimaat wordt zo meer onderdeel van de leefomgeving als geheel en daar willen mensen zich voor inzetten.”

Hoe verder?

“LIFE-IP en de Regiodeal hebben bijgedragen aan waar we nu staan. Beide zijn afgerond. Er is een projectplan voor de komende vier jaar waarin 25 partijen willen investeren. Voor dit plan willen we een aanvraag doen bij de nieuwe Regiodeal Zwolle. Daarbij zijn onderzoeks- en onderwijsinstellingen, bedrijven, maatschappelijke organisaties en de gemeente betrokken. Met ‘de wijk van morgen’ als uitgangspunt gaan we door met het transformeren van de stad. Daar is animo voor. Op netwerkbijeenkomsten die we organiseren onder de titel Climate Campus Connects over thema’s als hittestress komen veel mensen af.”

Welke tips heb je voor gemeenten die ook zo’n netwerk willen opzetten?

“Voor de samenwerking is het cruciaal om samen projecten te doen en daarvan te leren. Begin klein en durf te pionieren. Als je kort cyclisch werkt, kun je snel bijsturen. In een netwerk als Climate Campus is het belangrijk dat de gemeente niet alles zelf wil doen, maar initiatieven van anderen aanmoedigt en ondersteunt. In plaats van aan het stuur zit je soms op de achterbank. Zo kun je met veel meer partijen werken aan maatschappelijke vernieuwing, waar klimaatadaptatie vanzelfsprekend onderdeel van is.”