Klimaatadaptatie in Utrecht

Hoe draagt de provincie Utrecht bij aan het doel dat Nederland in 2050 klimaatbestendig en waterrobuust is ingericht? En hoever is Utrecht met zich aanpassen aan het veranderende klimaat? Op deze pagina lees je daar meer over. Ook vind je hier een aantal voorbeelden van projecten waarbij de provincie betrokken is.

Programma Klimaatadaptatie

De provincie Utrecht heeft in november 2024 haar tweede uitvoeringsprogramma gepubliceerd, wat loopt van 2025 tot en met 2028. De provincie trekt de komende 4 jaar 11 miljoen euro uit om versneld maatregelen te nemen en uitvoeringsprojecten te ondersteunen. Nieuw in dit programma is het thema 'klimaatrechtvaardigheid'. Bepaalde groepen hebben bijvoorbeeld een grotere kans om geraakt te worden door extreem weer. De provincie wil daarom bijvoorbeeld eerst maatregelen nemen in wijken die kwetsbaarder zijn. Het eerste uitvoeringsprogramma (pdf, 6.4 MB) liep van 2020 tot en met 2023. Belangrijk onderdeel van de aanpak van de provincie blijft samenwerking: met bewoners, waterschappen, andere provincies, gemeenten, bedrijven en maatschappelijke organisaties wil ze aan de slag, zodat Utrecht ook in de toekomst een veilige en mooie provincie blijft.

Hoe ondersteunt provincie Utrecht gemeenten en waterschappen?

De provincie ondersteunt gemeenten en waterschappen in de eerste plaats door nauw met ze samen te werken in de werkregio’s. Daarnaast faciliteert en stimuleert ze klimaatadaptatie bij gemeenten en waterschappen op de volgende manieren:

• In een aantal dossiers op het gebied van klimaatadaptatie heeft de provincie het voortouw genomen, zoals in het dossier klimaatadaptief bouwen. Hierop voert de provincie regie en ze heeft de afstemming gecoördineerd tussen bouwpartijen, gemeenten, waterschappen en andere betrokkenen op te komen tot Afspraken klimaatadaptief bouwen.
• De provincie stelt financiële middelen beschikbaar. Zo kunnen gemeenten en waterschappen tot en met 2027 gebruikmaken van een integrale subsidieregeling voor klimaatbestendige, groene en gezonde steden en dorpen.
• De provincie heeft in een pilot samen met zeven Utrechtse gemeenten onderzocht wat er nodig is om wijken klimaatbestendig, natuurinclusief en gezond te maken. De lessen van deze pilot deelt de provincie in een publicatie, waar ook andere gemeenten weer van kunnen leren.
• Als gemeenten en waterschappen klimaatadaptatie in hun beleid willen opnemen, kunnen ze daarbij gebruikmaken van verschillende tools van de provincie. Zo heeft de provincie een toolkit ontwikkeld over het thema hittestress en deelt ze best practices en voorbeelden met de gemeenten en waterschappen. Daarnaast organiseert ze verschillende informatiebijeenkomsten.
• De provincie voert ook zelf uit, bijvoorbeeld waar het gaat om provinciale infrastructuur. Er wordt gewerkt aan een stresstest om risico’s en kansen in kaart te brengen en klimaatadaptatie goed mee te koppelen. Verder onderzoekt de provincie, samen met gemeenten, wat er nodig is om wijken klimaatbestendig, natuurinclusief en gezond te maken. De lessen uit deze wijkenaanpak deelt ze weer met andere gemeenten.
• In de werkregio’s werkt de provincie mee aan regionale klimaatadaptatiestrategieën.

Wat doet de provincie met en voor andere partijen?

De provincie ondersteunt ook andere partijen, zoals maatschappelijke organisaties, kennisinstellingen, bedrijven en burgers, en bevordert ook de samenwerking tussen deze partijen. Daarbij wil ze altijd de samenhang met andere onderwerpen bevorderen, zoals met de energietransitie, biodiversiteit, natuur, wonen en werken. Ook werkt ze zelf met veel verschillende partijen samen, bijvoorbeeld in gebiedsontwikkelingen. Een paar voorbeelden van hoe de provincie andere partijen ondersteunt:

• Ze stuurt aan en maakt prestatieafspraken (bijvoorbeeld voor klimaatadaptief bouwen).
• Ze organiseert (online) informatiebijeenkomsten om kennis te delen.
• Ze ondersteunt concrete fysieke maatregelen, pilots, voorbeeldprojecten en innovaties. Dit kunnen projecten zijn die verspreid zijn over meerdere regio’s of die van toepassing zijn op de hele provincie, zoals projecten in de bouwsector.
• Vanuit de provincie zijn er subsidies beschikbaar voor rechtspersonen, zoals verenigingen, stichtingen, basisscholen, woningcorporaties, bedrijven, maatschappelijke organisaties en zorgorganisaties.
• De provincie ondersteunt klimaatadaptieve initiatieven voor bewustwording en gedragsverandering rondom klimaatadaptatie, bijvoorbeeld door scholen.

Hoe ver is de provincie met de ambities van het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie?

Het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie is opgebouwd volgens zeven ambities. Om te bereiken dat Nederland in 2050 klimaatbestendig en waterrobuust is ingericht, hebben de overheden afgesproken om allemaal met deze ambities aan de slag te gaan. Hieronder lees je hoever de provincie met deze ambities is.

Kwetsbaarheid in beeld brengen

De provincie Utrecht heeft samen met de DPRA-werkregio's stresstesten uitgevoerd. De uitkomsten van stresstesten op het gebied van droogte, extreme neerslag, hitte en overstromingen én stresstesten specifiek over de provinciale infrastructuur vind je op Geo-point Utrecht. Op dit moment is de provincie bezig met een nieuwe ronde stresstesten.

Risicodialoog voeren en strategie opstellen

In de verschillende werkregio's zijn er als voorbereiding op de adaptatiestrategie vele risicodialogen gevoerd. De provincie Utrecht was hier nauw bij betrokken. Ook binnen de organisatie van de provincie zelf zijn er risicodialogen gevoerd. Ook voor en na de specifieke stresstesten voor de sectoren Infrastructuur, Landbouw en Natuur voert de provincie risicodialogen, zowel intern als extern met de werkregio's. Daarnaast heeft de provincie samen met gemeenten, waterschappen, veiligheidsregio’s en stakeholders vier regionale adaptatiestrategieën opgesteld.

Uitvoeringsagenda opstellen

Alle vier de werkregio's binnen de provincie Utrecht werken nu aan een uitvoeringsagenda. Ook daar is de provincie Utrecht nauw bij betrokken.

Meekoppelkansen benutten

De provincie is steeds op zoek naar manieren om klimaatadaptatie mee te koppelen met andere opgaven, zowel in haar eigen programma als in samenwerking met de werkregio's. Daarvoor sluit ze zoveel mogelijk aan bij lopende trajecten en werkt ze intern nauw samen met bijvoorbeeld de onderwerpen Biodiversiteit in Stad en Dorp, Gezonde Leefomgeving, Landbouw, Natuur, en Mobiliteit.

Stimuleren en faciliteren

De provincie deelt haar ervaringen met de werkregio’s en met de andere provincies, en leert ook weer van hen. Daarnaast werkt ze aan verschillende producten die andere partijen kunnen inspireren en ondersteunen bij het klimaatbestendig inrichten van de leefomgeving. Zo is er de Duurzame Daken Kansenkaart van de provincie Utrecht. Daarop kun je per dak zien hoe je het kunt verduurzamen, met ook informatie over kosten en subsidies. Andere voorbeelden waarin de provincie een stimulerende rol heeft, zijn ‘Bouwstenen voor klimaatbestendige pleinen’ en het ‘Inspiratiemagazine Boeren voor morgen (pdf, 6.1 MB)’, waarin tien boeren vertellen hoe zij omgaan met klimaatverandering in de landbouw.

Handelen bij calamiteiten

Hoe veilig is de provincie en wie doet wat als er een ramp of incident gebeurt? Daarover is de provincie vanuit afdelingen waterveiligheid en mobiliteit in gesprek met de veiligheidsregio.

Monitoring

De data van de stresstesten van de werkregio’s DPRA  kun je vinden op Geo-point Utrecht .

Wat gebeurt er al aan klimaatadaptatie in Utrecht?

De provincie pakt klimaatadaptatie in Utrecht op verschillende manieren aan. Op de tegels hieronder vind je hier voorbeelden van. Als je op een tegel klikt, kom je op een pagina met meer informatie.