Verslag sessie A2: Help! Ik moet een risicodialoog voeren

Naam sessietrekker: Maarten Verkerk
Naam verslaglegger: Maarten Verkerk, m.m.v. Paulien Hartog, Mark van Kruining, Yigall Schilp, Nanco Dolman
Mailadres verslaglegger: maarten@samenklimaatbestendig.nl

Doel van de sessie

• Enthousiasme kweken om aan de slag te gaan en/of te blijven met de risicodialoog
• Nieuwe verbindingen leggen tussen mensen en methoden (van elkaar leren)
• Bekendheid genereren rond de Routekaart Risicodialoog

Inhoud en uitkomsten

In twee blokken hebben zo’n 90 mensen deelgenomen aan deze werksessie.

1. Muzikale aftrap door Maarten Verkerk van Samen Klimaatbestendig: met welke muziek creëer je welke sfeer bij een risicodialoog? De oproep: denk niet alleen na over de inhoud, maar ook over de plaats, de vorm, de host en de sfeer van de risicodialoog.
2. Inleiding door DPRA-team Risicodialoog op de verschillende fasen van de risicodialoog: voorbereiden – uitvoeren – afronden.
3. Waar sta jij met betrekking tot de risicodialoog? De groep verspreidde zich in de zaal over de as voorbereiden – uitvoeren – afronden. Ook stond er een groep ‘buiten’ de risicodialoog. Hieruit werd duidelijk dat een grote groep in de voorbereiding van de risicodialoog zit (50%), een kleine groep al richting uitvoering gaat (10%), een grote groep nog op afstand staat van de risicodialoog (40%) en een enkeling al zover is dat hij de risicodialoog voorlopig heeft afgerond en tegelijkertijd alweer bezig is met de volgende cyclus.
4. Aan de hand van drie cases is gesproken over de ervaringen met en vragen rond de risicodialoog:
   1. Delft
   2. Fluvius (Zuid-West Drente / Noord-West-Overijssel)
   3. Noord-Oost Brabant.

Verslagen van de deelsessies met specifiekere uitkomsten zijn als bijlage bij dit verslag gevoegd.

5. Samenvatting en vervolg Routekaart door Nanco Dolman van RHDHV, opsteller Routekaart.

Vervolgafspraken

Het Team Risicodialoog van DPRA nodigt eenieder uit om op https://ruimtelijkeadaptatie.nl/risicodialoog/uitleg-tips/ informatie in te winnen over risicodialogen. Er is een Q&A ontwikkeld en er zijn voorbeelden en enige tools uitgewerkt. Met de Routekaart wordt deze site de komende maanden verder verrijkt; dit gebeurt door RHDHV en Infram en in afstemming met een reeds samengestelde gebruikersgroep. Input en suggesties zijn welkom!

Belangrijkste leerpunten / Quote van de dag

“Nadat we over risico’s gepraat hadden, vond niemand enig risico nog acceptabel.”

“De stresstest alleen blijkt vaak onvoldoende als basis voor de risicodialoog. Vul de kaarten van de stresstest aan met verhalen en andere informatie voordat je de risicodialoog voert.”

“Binnen eigen organisaties verbindingen maken en ook tussen overheden onderling is al een hele opgave. Daarna pas naar buiten toe om gezamenlijk als overheden met één stem een geluid te kunnen maken.”

“Oppassen met proces waarin iedereen in grote bijeenkomst wordt betrokken. Effectiever als het gesprek apart of in passende combi’s plaatsvindt.”

“´Snippergroen´ van vandaag is het ´klimaatgroen´ van morgen. Verkoop het niet, maar breng het te gelde.”

Contactgegevens

nanco.dolman@rhdhv.com voor vragen over de routekaart risicodialoog

info@samenklimaatbestendig.nl voor alle overige vragen

------

Bijlage 1: Casus klimaatadaptatiestrategie Delft - Joren Zwaan en Paulien Hartog

• Hoe nodig je bewoners uit? Eerst speciaal hiervoor geprobeerd op postcodegebied, weinig animo. Later reeds geplande inloop door rioolwerkzaamheden (wegafsluiting etc) benut, dat was groot succes.
• Tip: meeliften met bijeenkomsten waar veel mensen uit je doelgroep komen.
• Keuze risicodialoog ambtelijk of bestuurlijk: Delft heeft eerste ronde helemaal ambtelijk gedaan. Uiteindelijk moet het ook bestuurlijk. De resultaten uit de ambtelijke ronde zijn daarmee een vertrekpunt voor verdere uitwerking.
• Lastig om overeenstemming te krijgen over risico (onacceptabel, aanpakken via meekoppelen, acceptabel): grote spreiding tussen aanwezigen. Gesprek over ‘waarom’ kan dit verdiepen (economisch, gezondheid, bereikbaarheid, etc.) en wellicht komen betrokkenen dan dichter bij elkaar.
• Koppeling risicoperceptie naar stresstestkaarten lastig omdat die te weinig gedetailleerd waren: groot verschil theorie-praktijk. Extra detaillering nodig, m.n. om extra investering bij meekoppelen te onderbouwen.
• Tip: bij gesprek met bewoners in de wijk liever zoeken naar hun eigen motivatie dan insteken via berekende knelpunten. Meer vanuit kansen dan vanuit knelpunten of risico’s.
• Delft gebruikt deze globale adaptatiestrategie om extra mensen en middelen voor breder vervolgproces te onderbouwen voor bestuur en management.
• Grote verschillen in taal tussen verschillende stakeholders: oppassen met proces waarin iedereen in grote bijeenkomst wordt betrokken. Effectiever als apart of in passende combi’s.
• Oppassen voor botsing met energietransitie, zowel in beleid als in de wijk. Zoeken naar combi, maar dat lukt in Delft alleen op projectniveau. Het achterliggende dilemma is dat je het liefst meerdere thema’s in één keer beetpakt wanneer je bewoners aan tafel hebt. Maar, je wilt ook voorkomen dat een overdaad aan thema’s leidt tot een gebrek aan diepgang.
• Gevaar van bewoners overvragen is niet zo groot als ze het belangrijk vinden. Alles combineren is dan groter risico.
• In Delft is het nog niet gebruik om bovengrondse maatregelen (anders dan technische systemen) te beschouwen als onderdeel van de riolering. Denk aan een wadi. In Leeuwarden is in het recente GRP geregeld dat maximaal 75% bovengronds mag zijn.
• In Delft is de beschikbare informatie over droogte onvoldoende om een strategie op te baseren. Daarom wordt een vervolgonderzoek gestart waarin de grondwaterstanden in de droge zomer van 2018 worden geanalyseerd (bij wijze van stresstest).

------

Bijlage 2: Casus Fluvius

Inhoud van de deelsessie

Het verschil in ervaring is opvallend bij de aanwezigen. Velen staan aan de start, slechts een enkeling is al bezig met het afronden van de risicodialoog. Er is dus nog veel van elkaar te leren. Vooral: hoe begin je? Welke informatie breng je in? Hoe presenteer je deze informatie? Er is geen blauwdruk van de risicodialoog, dus alle vragen en verschillen zijn legitiem. Marthijn Manenschijn van Waterschap Drents-Overijsselse Delta lichtte toe hoe zij de risicodialoog hebben gevoerd.

Uitkomsten

Voor velen betekent met elkaar praten ook dat je leerervaring opdoet. Iedere aanpak biedt lessen. Men was het erover eens dat het begin van het gesprek gaat over bewustwording. Maar ook bijvoorbeeld dat je stakeholders zorgvuldig moet uitnodigen. Niet iedereen heeft ´last´ van het extreme weer en de gevolgen ervan.

Bij een risicodialoog is het belangrijk om je te realiseren welke informatie je presenteert, maar vooral hóe je deze presenteert. Daarbij werd bijvoorbeeld een onderscheid gemaakt tussen de informatiebehoefte:

• De informatie zelf: gaat over begrip, gevoel, perspectief
• De informatiedrager: gaat over welk medium je kiest. Een foto, film, poster, VR
• De ontvanger/beslisser: wie moet er iets mee?

Belangrijkste leerpunten

• Eerste sessie:
  • Als er een informatiebehoefte wordt benoemd wie gaat dan de informatie aanleveren?
  • Hoe ga je om met onzekerheden ten aanzien van informatie/effecten?
    • Ook in relatie tot meer professionele partijen (LTO, Woningbouwcorporaties, waterleidingbedrijven etc.) en individuen en burgers? En welk schaalniveau kies je vervolgens voor de risicodialoog?
• Tweede sessie:
  Deze richtte zich vooral op de vraag: wat maakt een risicodialoog ‘anders’ dan andere dialogen/besluitvormingsprocessen met de omgeving?
  • Het proces is kennis/informatie-intensief
  • Onzekerheid over de uitkomsten speelt een belangrijke rol
  • Veel dossiers en sectoren komen samen
  • We zijn op zoek naar een gezamenlijke kennisbasis => Joint Fact Finding
  • Afbakening is een zoektocht, dat vraagt ook flexibiliteit
• Informatie: heel belangrijk wie de afzender is. Is het niet mogelijk om een soort kennismediator in te stellen/als rol te beleggen?
• Complexiteit: Maarten gaf hierbij het voorbeeld van de brede weersverzekering, waarbij de boeren die uiteindelijk hadden beregend ‘gestraft’ werden.

------

Bijlage 3: Verslag Casus Noord-Oost Brabant, met Peter van der Haar, Harold Soffner (notulist: Mark van Kruining)

• Begin gewoon met de dialoog, ook als je nog niet alles tot op het hoogste detailniveau hebt uitgezocht. Op basis van de stresstest-light kon het gesprek al gevoerd worden.
• De opgave staat centraal; daaromheen samen als overheden werken aan oplossingen.
• Binnen eigen organisaties verbindingen maken en ook tussen overheden onderling is al een hele opgave. Daarna pas naar buiten toe om gezamenlijk als overheden met één stem een geluid te kunnen maken.
• De actuele gebeurtenissen (wateroverlast / droogte) helpen enorm om het onderwerp te agenderen.
• Het gaat niet over techniek; ruimtelijke adaptatie is een organisatievraagstuk, sociaal maatschappelijk. Het is cruciaal dat je elkaar ambtelijk en bestuurlijk goed kent om te kunnen samenwerken.
• Wees zelf een ambassadeur: kom ook zelf (als ambtenaar / bestuurder / adviseur) in beweging en praat daarover met je omgeving.
• Het gaat erom dat je je kunt verplaatsen in de ander: de ZLTO heeft grote moeite om haar leden mee te krijgen als het gaat over verandering van teelten etc. in beekdalen, vanwege klimaatverandering. We moeten hen daarbij dus helpen, hen steunen, want we staan gezamenlijk voor dezelfde opgave.
• De risicodialoog wordt in onderdelen op verschillende manier al gevoerd: aan keukentafels bij boeren, in de waterketensamenwerking etc.