Verslag sessie B6: Hoe houden we huidkanker van ons lijf?

Naam sessietrekker: Arjan van Dijk
Naam verslaglegger: Imke Okkerman                   
Mailadres verslaglegger: imke.okkerman@knmi.nl

Doel van de sessie

Tijdens deze werksessie werd het Zonkracht Actie Plan (ZAP) geïntroduceerd en de noodzaak ervan. Het doel daarvan was de ZAP-kennisagenda te vullen, zodat er dit jaar adviezen en voorlichting kunnen worden gegeven. Ook werd besproken hoe het ZAP kan worden doorvertaald in lokale omgevingsplannen en klimaatadaptatiestrategieën.

Inhoud

In opdracht van VWS is het ZAP ontwikkeld om de sterk toenemende trend in het aantal huidkankergevallen te keren. Het ZAP is een bundeling van krachten van overheid, kennisinstituten, beroepsverenigingen, fondsen, universiteiten, patiëntenorganisaties, en het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL). Er zijn twee doelen: (1): zorgen dat er eenduidige informatie wordt gecommuniceerd naar de maatschappij en (2): opstellen van een kennisagenda, waarin, naast het vastleggen en bijhouden van de huidige kennis, ook gaten in die kennis worden benoemd, geprioriteerd en aangepakt via onderzoeksvoorstellen.

Sinds 1990 is van de drie meest voorkomende soorten huidkanker het jaarlijkse aantal nieuwe gevallen toegenomen met een factor 4. Hiervan komt de helft door de vergrijzing en een heel klein deel door ozonlaagaantasting. Waar komt die andere factor 2 vandaan? Het vermoeden is dat dit komt door verandering van ons UV-blootstellingsgedrag. Nederlanders zijn de afgelopen decennia meer en verder met vakantie gegaan, vaak naar landen waar de zonkracht hoger is dan in Nederland. Door de klimaatverandering zijn er steeds meer zomerse dagen in Nederland en neemt de bewolking af, waardoor de blootstelling van de huid aan UV-straling nog meer toeneemt.

Binnen het ZAP moet nog wel worden uitgezocht wat nu de optimale boodschap is en hoe die het best kan worden overgebracht. Op dit moment wordt er in Nederland door het KNMI een landelijke waarschuwing afgegeven wanneer de zonkracht in De Bilt hoger is dan 6,5. In Nederland kan de zonkracht erg van plaats tot plaats variëren. Een gepaste lokale aanpak is dus gewenst. Het ZAP voorziet in een aantal afgesproken waarschuwingsmomenten, zoals op Koningsdag, sportdagen, avondvierdaagse, evenementen, aan het begin van de zomervakantie en naar aanleiding van genoemde KNMI-verwachtingen voor buitengewoon sterke zonkracht. De meeste partners van het ZAP hebben methoden om specifieke kwetsbare groepen te benaderen, zoals kinderen, buitenwerkers en vakantiegangers.

Huidkanker is de meest voorkomende kankersoort in Nederland. Hoewel overmatige UV-blootstelling dus een serieus gezondheidsprobleem is, hebben mensen toch vaak nog het idee van ‘Ach, dat overkomt mij vast niet, de zon is toch lekker?’. De boodschap is lastig, want zonlicht is wel de voornaamste bron van vitamine D.

Op het moment wordt er in het kader van lokale hitteplannen veel gedaan om steden groener te krijgen. Het creëren van meer groenplekken in steden zorgt niet alleen voor een betere afvoer van water, maar ook voor meer schaduwplekken. Op deze manier kunnen het hitteplan en het zonkrachtactieplan elkaar goed versterken. Veel inspiratie voor schaduwrijke ruimtelijke indeling kan worden gehaald uit Australië en Toronto.

Opvallende vragen:

• Waarom hebben Zuid-Europese landen, waar de gemiddelde zonkracht hoger is, niet zo’n groot huidkankerprobleem? – Misschien is dit deels een kwestie van gedrag. In dat soort landen wordt er tijdens het heetst van de dag siësta gehouden en ben je wel gek wanneer je niet in de schaduw blijft. Ook kan dit te maken hebben met het lager aantal meldingen, omdat bijvoorbeeld de zorg minder toereikend is.
• Wat kan nu concreet een preventieve actie zijn van een gemeente/provincie om hier iets tegen te doen? – Een concreet voorbeeld is dat de provincie Zuid-Holland nu een protocol heeft waarin staat dat nieuw aangelegde parken tussen 12 en 3 voor 40-50% met schaduw moeten zijn bedekt.
• Waarom zijn er geen commerciële partners, zoals fabrikanten van zonnebrandcrèmes en de zonnebankenbranche, aangesloten bij het ZAP? – Hier is voor gekozen omdat bij commerciële partijen het maken van winst op nummer één staat en dat zou geen rol mogen spelen binnen het ZAP.

Uitkomsten

Uiteindelijk is er toch meer ‘gezonden’dan van tevoren de bedoeling was en is er dus minder opgehaald vanuit het publiek. Wel was het duidelijk dat de meeste deelnemers niet op de hoogte waren van de ernst van de stand van zaken rondom huidkanker. Dit geeft des te meer aan dat het erg belangrijk is om de maatschappij hierover beter te informeren.

Belangrijkste leerpunten

Het huidige UV-blootstellingsgedrag is onhoudbaar ongezond. Hoe gaan we zorgen dat het UV-blootstellingsgedrag onder de aandacht komt wanneer het gaat over het klimaatadaptief inrichten van Nederland?

Quote van de dag

“Het probleem is dat niemand bang is voor de zon.” – Arjan van Dijk, RIVM

Contactgegevens

Arjan van Dijk, Arjan.van.Dijk@RIVM.nl

Bart De Wolf, E-mail: Bwolf@kwf.nl