Hittestress in gebouwen

Doel

Aandacht vragen voor de effecten van klimaatverandering voor het binnenklimaat, vooral tijdens hittegolven. Inzicht geven in de omvang van de problematiek en de risico’s van steeds meer isoleren vanwege de energie-transitie. Het geven van een overzicht van beschikbare hulpmiddelen en informatie voor architecten en stedenbouwers.

Inhoud

De sessie bestond uit drie presentaties van Peter Bosch (TNO), Marcia Mulder ( Architectenbureau 52°Noord) en Anna Solcerova (Hogeschool van Amsterdam) en een hands-on oefening in het intekenen van mogelijke aanpassingsmaatregelen op de luchtfoto van een groot gebouw.

In de inleidingen werden  al wat oudere onderzoeksresultaten getoond over het toenemend aantal uren dat woon- en slaapkamers oververhit zullen zijn onder verschillende klimaatscenario’s. Daarin is nog geen rekening gehouden met de energietransitie, die een grote versnelling van het isoleren van woningen en andere gebouwen met zich mee zal brengen. Daardoor kan hittestress binnen snel een groot probleem worden. Uit onderzoek blijkt dat weinig-geïsoleerde woningen uit de jaren ‘70 een fractie van de overbelastingsuren hebben van de beter geïsoleerde woningen die na het jaar 2000 gebouwd zijn. Ingegaan werd op verschillende mogelijkheden voor aanpassingen in en rond gebouwen.

In de oefening werd een groot aantal van de mogelijke maatregelen geprojecteerd op het gebouw (het Spaarne ziekenhuis): zonneschermen, loofbomen voor schaduw, koeling met water (fontein), half-verhard oppervlak op de parkeerplaatsen voor meer verdampingskoeling, en (passieve) ventilatie.

Tenslotte heeft Marcia inzicht gegeven in haar ontwerppraktijk en beschikbare leidraden voor architecten. EPC en BENG (bijna energieneutraal gebouw) zijn veel gebruikte leidraden, gericht op energiebesparing; met geen of weinig aandacht voor oververhitting.

In de afsluitende discussie zijn open kennisvragen geïnventariseerd.

Uitkomsten

Door klimaatverandering en het toenemende isoleren van woningen en gebouwen, neemt oververhitting van gebouwen enorm toe. Voor een aantal maatregelen – zoals oriëntatie, ventilatie   en zonwering – is de effectiviteit bekend; voor een aantal nieuwere maatregelen is nog onvoldoende kennis aanwezig. Groene daken werken in het algemeen niet om gebouwen te koelen en ook niet voor koeling op straatniveau. Voor deze problematiek is in de sector nog weinig aandacht; hier is bewustwording nodig.

Belangrijkste leerpunten

We weten wat de effectiviteit is van het rekening houden met de oriëntatie van gebouwen (oost en west heeft de meeste oververhitting door laag invallende zon) en van zonwering. De effectiviteit van andere en nieuwere adaptatiemaatregelen, zoals bijvoorbeeld glas met zonwerende folie, is niet bekend. Ook het effect van allerlei nieuwe isolatiematerialen op het vasthouden van warmte is niet bekend. Over de invloed van kleur (verandering van de albedo-waarde) in de Nederlandse situatie is eveneens weinig bekend, behalve dat op goed geïsoleerde gebouwen het koelend effect gering is.

Overstekken zijn in principe  een goede en goedkope aanpassingsmaatregel; het gebruik ervan wordt echter belemmerd doordat in veel gemeenten overstekken meetellen als bebouwd oppervlak.

Contactgegevens

Peter Bosch, TNO 
peterbosch@tno.nl