Hoe zorg je voor eerlijke klimaatadaptatie?

Hoe kun je er nu voor zorgen dat klimaatadaptatie eerlijk gebeurt? Daar wordt steeds meer onderzoek naar gedaan, ook in Nederland. Op deze pagina kun je lezen welke factoren een rol spelen bij eerlijk klimaatadaptatiebeleid. Ook lees je hier meer over het onderzoek van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) naar hoe je de kosten van klimaatbeleid eerlijk verdeelt.

Drie factoren voor eerlijke klimaatadaptatie

Uit Nederlandse onderzoeken op het gebied van eerlijke klimaatadaptatie komen drie factoren naar voren die een rol kunnen spelen bij het maken van adaptatieplannen:

• Verdeling: Zijn de risico’s van klimaatverandering eerlijk verdeeld over verschillende groepen? En geldt dit ook voor de kosten en voordelen van adaptatiemaatregelen?
• Proces: Is de besluitvorming eerlijk en inclusief? Hoe komen de keuzes tot stand? Welke waarden zijn belangrijk? Neem je alle belangen mee? Welke groepen zijn er betrokken? Kunnen kwetsbare groepen meepraten en wordt er genoeg naar ze geluisterd?
• Herstel: Help je groepen die de negatieve gevolgen van klimaatverandering nu al merken? Neem je maatregelen om de gevolgen tegen te gaan van adaptatiemaatregelen die niet goed blijken te werken? Bied je extra (financiële) hulp aan mensen die minder middelen en kansen hebben om zich aan te passen?

Onderzoek van de WRR over verdeling klimaatkosten

In 2023 publiceerde de WRR (Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid) het rapport Rechtvaardigheid in klimaatbeleid: Over de verdeling van klimaatkosten. Dit rapport gaat over de manier waarop de overheid de kosten van klimaatbeleid op een eerlijke manier kan verdelen, onder andere tussen verschillende sectoren. Het gaat daarbij zowel om klimaatmitigatie als klimaatadaptatie. De onderzoekers komen tot vier categorieën van uitgangspunten voor eerlijk klimaatbeleid:

1. Grootste nut: Het budget voor klimaatbeleid moeten op zo’n manier worden besteed dat het effect voor de maatschappij het grootst is en de doelen van het klimaatbeleid maximaal worden gerealiseerd.
2. Individuele rechten en vrijheden: Deze categorie draait om het idee dat burgers en bedrijven moeten kunnen vertrouwen op bestaande afspraken en regels. Ze moeten gelijk behandeld worden en hun eigen verantwoordelijkheid is heel belangrijk.
3. Draagkracht en solidariteit: Volgens deze categorie ga je ervan uit dat de kosten voor sommige burgers of bedrijven niet oneerlijk hoog of oneerlijk laag worden als je het vergelijkt met wat zij financieel aankunnen. Je kunt er bijvoorbeeld kiezen om de sterkste schouders de zwaarste lasten te laten dragen: wie meer vermogen heeft, draagt een groter deel van de kosten of ontvangt minder subsidie.
4. Bijdrage en profijt: Je kunt de kosten ook verdelen op basis van wat burgers en bedrijven wel of niet doen om klimaatschade tegen te gaan. Dit hoor je vaak als het gaat om het tegengaan van klimaatverandering zelf: de vervuiler betaalt. Ook kun je de kosten verdelen op basis van het voordeel dat burgers en bedrijven hebben van een maatregel: wie direct voordeel heeft van een maatregel, zoals een dijk, moet meer betalen voor de bescherming die deze dijk biedt.

Eerder onderzoek van de WRR uit 2021 wijst erop dat klimaatverandering niet alleen mensen raakt, maar ook dieren en planten. Het is volgens dit onderzoek rechtvaardig om daar bij adaptatiemaatregelen ook rekening mee te houden.