Wegen

Welke schade kan ontstaan door wateroverlast?

Door klimaatverandering zal het steeds vaker gaan regenen en zullen de buien ook extremer worden. Dat heeft verschillende gevolgen voor en op wegen:

• Weggebruikers krijgen vaker te maken met slecht zicht.
• Er ontstaat vaker plasvorming, waardoor wegen onbegaanbaar kunnen worden.
• Taluds slijten sneller af door erosie. Een talud is een schuine helling langs een weg, spoorlijn, watergang of dijk. Deze afslijting kan gevaarlijk zijn. Een deel van de talud kan daardoor naar beneden schuiven of er kan een zinkgat (sinkhole) ontstaan in de weg.
• Door een hoge grondwaterstand kunnen lichtgewicht constructies, zoals EPS in de wegfundering, opdrijven. Daardoor kan er schade aan de constructie ontstaan.
• Verdiepte liggingen zoals aquaducten of onderdoorgangen onder spoorlijnen kunnen vaker onderlopen.

Het verschilt per wegtraject hoe gevoelig het voor een bedreiging is en wat de impact is. De gevoeligheid en impact zijn afhankelijk van de weg- en gebiedsomstandigheden, maar ook van hoe intensief een weg gebruikt wordt.

Hoe kunnen we schade door wateroverlast tegengaan?

Om schades en overlast door hevige buien te voorkomen, is het belangrijk dat de hemelwaterafvoer op de meest recente klimaat- en neerslagstatistieken is afgesteld. Ook moet er genoeg ruimte zijn om hemelwater te infiltreren en te bergen. Daarnaast is het belangrijk om de hemelwaterafvoerinstallaties en het asfalt goed te beheren en onderhouden.

Ben je op zoek naar tips en voorbeelden om wegen klimaatadaptief en natuurinclusief te maken? Lees dan de Handreiking Klimaatadaptieve en Natuurinclusieve wegen van Bouwend Nederland en Aveco de Bondt. Deze handreiking kan helpen bij het verduurzamen van de grond-, weg- en waterbouw.

Welke schade kan ontstaan door hitte?

De gemiddelde temperatuur stijgt en we krijgen steeds vaker te maken met periodes van extreme hitte. Dat heeft vooral gevolgen voor bruggen en asfalt:

• Beweegbare bruggen kunnen vaker vast komen te zitten door hitte. De ene brug is hier gevoeliger voor dan de andere. Als er een brug vastzit, zorgt dat voor blokkeringen van het scheepverkeer en het wegverkeer.
• Als een verharding zoals asfalt niet goed ontworpen is, kan hij vervormen en beschadigen bij extreme hitte. Vooral bepaalde materialen in asfalt zijn daar gevoelig voor, zoals hoogovenslakken. Zo’n materiaal zet dan uit waardoor de verharding omhoog kan komen en er scheuren of richels (ook wel ‘spatten’) in het asfalt kunnen ontstaan.

Hoe kunnen we schade door hitte tegengaan?

Vaak gebeurt het al dat er maatregelen worden genomen om overlast door hitte tegen te gaan: bij extreme temperaturen worden bruggen gekoeld en soms worden beweegbare brugdekken ingekort om klemmen te voorkomen. Voor de langere termijn ligt het voor de hand om bij nieuwbouw of renovatie van bruggen en wegen in het ontwerp rekening te houden met klimaatverandering.

Er is voor het wegennet ook een mogelijk positief aspect van de stijgende temperatuur: door zachtere winters is de verwachting dat sneeuw en ijzel minder vaak voorkomen zodat er gemiddeld minder hoeft te worden gestrooid.

Welke schade kan ontstaan door droogte?

Door klimaatverandering krijgen we vaker te maken met langere periodes van droogte. Dit zijn de grootste gevolgen voor onze wegen:

• Droogte versnelt bodemdaling. Hoe gevoelig een wegdek is voor bodemdaling, hangt van verschillende factoren af, zoals bodemtype, bodemgesteldheid, waterhuishouding, natuurlijke bodemdalingsprocessen en de lokale belasting van het wegdek. Ongelijke zakkingen door bodemdaling leiden tot hoge herstelkosten.
• Er kunnen vaker bos- en bermbranden op het hoofdwegennet voorkomen. Deze bedreiging is het grootst in bosrijke delen van het land.

Hoe kunnen we schade door droogte tegengaan?

Het is belangrijk om bij het ontwerp en het beheer van wegen en bij wegverbredingen rekening te houden met het risico op bodemdaling. Dat geldt vooral als de wegen liggen in gebieden die kwetsbaar zijn voor bodemdaling, zoals veenweidegronden. Daarnaast is het goed om bij het beheer en ontwerp van de bermen rekening te houden met het risico op bermbranden. Dat kan bijvoorbeeld  door aandacht te geven aan natuurlijke infiltratie van hemelwater, de bermvegetatie, het maaibeheer en door zwerfafval te voorkomen.

Welke schade kan ontstaan door overstroming?

Het risico op een overstroming wordt per locatie bepaald door lokaal vastgestelde normen. Een dijkdoorbraak kan ervoor zorgen dat wegen helemaal onder water komen te staan en dat het functioneren van de totale weginfrastructuur ernstig wordt verstoord. Daarnaast bemoeilijkt een ondergelopen weg eventuele evacuatie en daarna de herstelfase als het gebied overstroomd is.

Hoe kunnen we de gevolgen van overstroming beperken?

Eerste analyses laten zien dat het weinig kosteneffectief is om wegen via aanleg en inrichting op een overstroming voor te bereiden. De kans op overstroming en het onderlopen van wegen is en blijft relatief klein, onder andere door goede monitoring. Wel is het nodig om per project of regio af te spreken of het verstandig is om maatregelen te nemen voor preventieve evacuatie of de herstelfase.

Wat gebeurt er al aan klimaatadaptatie?

Verschillende wegbeheerders, Rijkswaterstaat, provincies, waterschappen en gemeenten hebben stresstesten uitgevoerd om de gevoeligheid voor klimaatverandering vast te stellen. Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor het goed functioneren van het hoofdwegennet, de provincies voor het grootste deel van de andere doorgaande wegen.

Rijkswaterstaat houdt op een aantal manieren rekening met de effecten van klimaatverandering, op basis van het Nationaal Waterplan en de Deltabeslissing Ruimtelijke Adaptatie:

• Met behulp van de eigen Handreiking Energie en Klimaat toetst Rijkswaterstaat planstudies op klimaatadaptatie.
• In de Richtlijn Hemelwaterafvoer zijn voor het berekenen van de afvoer de ‘maatgevende buien’ opgenomen. Dat zijn de meer extreme regenbuien die volgen uit de KNMI-klimaatscenario’s.
• In 2019 is de klimaatstresstest van het hele hoofdwegennet uitgevoerd, voor wateroverlast, overstroming, hitte en droogte.
• De resultaten van deze stresstest bespreekt Rijkswaterstaat in risicodialogen met wegbeheerders in de verschillende regio’s, het ministerie Infrastructuur en Waterstaat en de externe (gebieds)partners.
• In 2021 worden de uitkomsten daarvan vertaald in een uitvoeringsagenda.

Om de infrastructuur en de omliggende omgeving klimaatbestendig te maken zoekt Rijkswaterstaat de samenwerking met andere partijen zoals ProRail, gemeenten, waterschappen en provincies.