Waterbeschikbaarheid

Om op de lange termijn weerbaar te zijn tegen droogte, werkt het Rijk samen met alle overheden en gebruikers van zoetwater aan het in kaart brengen van de waterbeschikbaarheid. Dit gebeurt zowel voor het hoofdwatersysteem als voor de regionale watersystemen. Dit proces biedt inzicht in de beschikbaarheid van zoetwater (van voldoende kwaliteit) in normale en droge tijden, voor nu en in de toekomst. Dat inzicht vormt meteen ook de basis om te verkennen welke maatregelen de zoetwaterbeschikbaarheid kunnen verbeteren en om afspraken te maken. Deze afspraken over maatregelen zijn opgenomen in het Deltaplan Fase 2.

Drie stappen

Het proces  van waterbeschikbaarheid bestaat uit drie stappen:

Stap 1 Transparantie: in deze eerste stap brengen de partijen vraag en aanbod van zoet water in beeld en maken ze watertekorten inzichtelijk. Het gaat daarbij om watertekorten tijdens normale en tijdens droge omstandigheden, voor nu en de toekomst.

In de eerste stap identificeren overheden en gebruikers samen de mogelijke knelpunten: waar zijn er nu al watertekorten en waar bestaat bij droogte een grote kans op watertekorten, nu en in de toekomst? Door deze knelpunten te identificeren, kunnen gebruikers zich beter op watertekorten voorbereiden. Als een bedrijf in een gebied ligt dat kwetsbaar is voor watertekorten, kan het bijvoorbeeld een extra waterberging aanleggen of innovaties invoeren. En stel dat de schade niet ernstig zou zijn of als de kans heel klein is dat er schade optreedt, dan kan een gebruiker er ook voor kiezen om eventuele schade te accepteren.

Wabes biedt inzicht in mogelijke watertekorten in hoofdwatersysteem

De tool Wabes biedt inzicht in de kans op watertekorten vanuit bijna 150 plaatsen in het hoofdwatersysteem. De tool laat ook zien hoe deze kansen kunnen veranderen, bijvoorbeeld door klimaatverandering. Wabes berekent hoe groot de kans is op een bepaalde waterstand, temperatuur, rivierafvoer of zoutgehalte van het water. De resultaten die de tool geeft, kunnen gebruikers helpen om een betere afweging te maken over investeringen. Ook kunnen ze de resultaten gebruiken als onderbouwing voor hun besluit om het watersysteem te verbeteren of om maatregelen te nemen in de ruimtelijke ordening.

Stap 2 Optimalisatie: in deze stap verkennen de partijen wat kansrijke maatregelen zijn om vraag en aanbod van zoetwater te optimaliseren en zo de zoetwatervoorziening duurzamer en efficiënter te maken.

Heb je met stap 1 inzicht gekregen in knelpunten of kwetsbaarheden? Dan kan dat aanleiding zijn om maatregelen te nemen. In de tweede stap werk je dan kansrijke maatregelen en een voorkeursstrategie uit om de zoetwatervoorziening duurzamer en doelmatiger te maken. Dit kunnen grote of kleine fysieke maatregelen zijn, zoals het aanleggen van een stuw of het verbreden van een watergang om water vast te houden. Maar het kan ook gaan om een betere waterverdeling bij rivieren en kanalen of om het hergebruik van water. Verder kun je in deze stap ook een visie of strategie voor de lange termijn ontwikkelen over hoe we het landgebruik en de zoetwatervoorziening beter op elkaar kunnen afstemmen. Bijvoorbeeld door water en bodem meer sturend te maken in de ruimtelijke ordening.

Uitwerking waterbeschikbaarheid per zoetwaterregio

In de uitwerking van het proces waterbeschikbaarheid zijn verschillende maatregelen opgesteld om het waterbeheer in Nederland te optimaliseren. Deze maatregelen zijn opgesteld voor het Hoofdwatersysteem en voor de zes zoetwaterregio’s in Nederland. De zes zoetwaterregio’s zijn: Noord-Nederland (inclusief IJsselmeergebied), West-Nederland, Zuidwestelijke Delta, Hoge Zandgronden Oost, Hoge Zandgronden Zuid en Rivierengebied. Elke regio heeft een strategiedocument opgesteld met daarin de meest kansrijke maatregelen. Deze strategiedocumenten Zoetwater vind je op de website van het Deltaprogramma.

Stap 3 Afspraken: in deze stap spreken de partijen af welke maatregelen ze nemen en hoe ze omgaan met watertekorten.

Door afspraken met elkaar te maken, weten grootgebruikers van zoetwater wat ze van de overheid kunnen verwachten en waar hun eigen verantwoordelijk ligt. Dat inzicht helpt om investeringsbeslissingen te nemen en biedt daarmee een handelingsperspectief. Hieronder lees je waar de afspraken over kunnen gaan en hoe ze worden vastgelegd.

Waar gaan de afspraken over?

Afspraken kunnen bijvoorbeeld gaan over hoe je maatregelen gaat uitvoeren of financieren. Ook kan het gaan over wat gebruikers zelf moeten doen om de watervraag te beperken. Verder gaan afspraken ook over hoe je het water het beste verdeelt bijvoorbeeld als Nederland te maken heeft met droogte of extreme droogte. En afspraken kunnen ook aanvullingen zijn op de verdringingsreeks, die geldt als er daadwerkelijk watertekorten zijn in Nederland. De verdringingsreeks zegt welke functies voorrang krijgen bij de verdeling van het beschikbare water.

Hoe worden de afspraken vastgelegd?

Ruim honderd afspraken zijn vastgelegd als maatregelen in het Deltaplan Zoetwater 2022-2027. Dit zijn zowel nationale als regionale maatregelen, van een ondergrondse wateropslag in Wolphaartsdijk tot het beperken van zoutindringing bij de Afsluitdijk. Zie voor dit laatste voorbeeld de infographic over verzilting in het IJsselmeer en Markermeer. Andere afspraken worden vastgelegd in waterbeheerprogramma's van waterschappen, waterakkoorden, andere bestuursakkoorden of in overeenkomsten met gebruikers.

Deze stappen moeten steeds opnieuw herhaald worden, omdat de omstandigheden steeds weer kunnen veranderen. Er kunnen bijvoorbeeld grote veranderingen zijn in de watervraag van regio’s en klimaatverandering kan ook anders verlopen dan verwacht.

Wie besluit er over waterbeschikbaarheid en maatregelen?

Om op de lange termijn weerbaar te zijn tegen droogte en watertekorten te voorkomen, is het belangrijk dat het Rijk, provincies, waterschappen, gemeenten, maatschappelijke organisaties, bedrijven en andere partijen goed met elkaar samenwerken. Dat betekent dat zij de besluitvorming zorgvuldig met elkaar moeten afstemmen.

Een belangrijk overlegorgaan hiervoor is het Bestuurlijk Platform Zoetwater (BPZ). Hierin zitten vertegenwoordigers van de volgende partijen: het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, de zes zoetwaterregio’s, de Deltacommissaris, Rijkswaterstaat, Vewin, gemeenten en vertegenwoordigers vanuit de landbouw, natuur, scheepvaart en industrie.

Delen