Uitvoeringsprojecten: de belangrijkste lessen
Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) gaf in 2019 en 2020 financiële ondersteuning aan 8 uitvoeringsprojecten op het gebied van klimaatadaptatie. Regionale en lokale overheden voerden de projecten uit. Wat zijn de belangrijkste lessen?
De financiële ondersteuning was bedoeld voor het versnellen van de uitvoering van klimaatadaptatie. Ook wilde het ministerie van IenW de aanpak mogelijk maken van urgente problemen als gevolg van klimaatverandering. De projecten werden uitgevoerd door de gemeenten Groningen, Meerssen, Enschede, Eindhoven, Horst aan de Maas en Dordrecht, en de provincies Gelderland en Utrecht.
Kennissessies
De ervaringen en opgedane kennis zijn gedeeld tijdens twee online kennissessies. De sessies waren georganiseerd door het Deltaprogramma Ruimtelijke adaptatie (DPRA) en SWECO, met de inzet van betrokken aannemers, adviesbureaus, kennispartners en beleids- en uitvoerende afdelingen van overheden.
Belangrijkste lessen
Tijdens de sessies kwamen zes onderwerpen aan bod. Dit zijn de belangrijkste lessen:
1. Integraal afwegen
- Bespreek vooraf met elkaar de definitie van ‘klimaatbestendig’. Spreek ook af wat je concreet wilt bereiken met het project.
- Kies alleen voor meekoppelen als het doeltreffend en efficiënt is.
- Zorg als gemeenteraad voor een uitgesproken ambitie op het gebied van klimaatadaptatie. Tijdens de uitvoering kan dan gecontroleerd worden of aan deze ambitie wordt voldaan. Is de ambitie niet duidelijk? Kijk dan per wijk of project hoe je klimaatadaptatie onder de aandacht brengt en waarop je eventueel kan inhaken.
2. Effect van maatregelen monitoren
- Monitor de werking en doelmatigheid van maatregelen.
- Zorg voor een nulmeting en ken je natuurlijke (bodem-water)systeem.
- Betrek burgers bij de monitoring. Dat zorgt voor meer bewustwording over het onderwerp. Een voorbeeld: laat burgers een grondwatermeting uitvoeren in de achtertuin.
3. Anderen stimuleren ook in actie te komen
- Ken de bewonersinitiatieven die zich inzetten voor duurzaamheid. Zij kunnen je ‘toegang geven’ tot de wijk en de mensen die bewust bezig zijn met het onderwerp.
- Maak gebruik van bestaande tools om mensen te betrekken bij de uitvoering en bewuster te maken van de eigen rol. Denk bijvoorbeeld aan de BouwApp.
- Geloof in je eigen kunnen en straal dat uit.
4. Contractvormen
- Kijk ook eens naar nieuwe contractvormen, zoals het werken in bouwteams of een twee-fasencontract. Maak gebruik van bestaande kennis en werk in het proces van voorbereiding en aanleg samen met experts van gemeenten, een aannemer en eventueel een adviesbureau. Ontwikkel een plan samen met deze experts en realiseer het daarna pas.
- Zoek uit of standaarden, zoals gemeentelijke handboeken, anticiperen op de beoogde maatregelen.
5. Innovatieve materialen
- Pas op met het woord ‘innovatie’. Dat kan klinken als ‘pionieren’, terwijl de klant een beproefde oplossing zoekt.
- Kies voor een aantal oplossingen die je meerdere keren toepast. Een voorbeeld: realiseer niet in elke straat een andere maatregel voor waterberging, maar pas één maatregel meerdere keren toe.
- Systemen moeten anders dan traditioneel worden aangelegd. Nog niet iedereen is zich daarvan bewust. Dit vraagt om een aanpassing van standaarden, zoals gemeentelijke handboeken.
6. Maatregelen registreren
- Registreer de maatregelen, het liefst digitaal en voor iedereen toegankelijk.
- Registreer ook de doelen van aanpassingen in de ruimtelijke inrichting. Een voorbeeld: vroeger werden bomen geplant, omdat het er mooi uitziet. Nu planten we bomen, bijvoorbeeld als maatregel tegen hittestress. Registreer waarom de bomen geplant worden. Dan voorkom je dat de bomen jaren later weggehaald worden, omdat het doel niet duidelijk was.
- Voeg de doelen van aanpassingen toe aan de Basis Registratie Ondergrond. Dan zijn de gegevens beschikbaar in alle fasen van projecten; van aanleg en beheer tot herstructurering en reconstructie.
Een uitgebreid verslag van de kennissessies vind je op deze pagina.
Impulsregeling Klimaatadaptatie
Sinds 1 januari 2021 kunnen gemeenten, provincies en waterschappen gebruikmaken van de Impulsregeling klimaatadaptatie. Via die regeling kunnen ze een bijdrage krijgen van het Rijk voor klimaatadaptatiemaatregelen. Het bedrag kan gebruikt worden om adaptatiemaatregelen versneld uit te voeren, om al geplande ruimtelijke maatregelen uit te breiden met adaptatiemaatregelen, of om nieuwe adaptatiemaatregelen op te pakken.