NKWK Klimaatbestendige Stad voert dit jaar 6 onderzoeken uit

Hitte in woningen

Dit onderzoek, een vervolg op het NKWK-onderzoek in 2021, richt zich op hitte in woningen. Onderzoekers focussen op drie thema’s:

• Gebied: op welke manier beïnvloeden omgevingsfactoren en mogelijke maatregelen in de omgeving de hitte in een woning?
• Gebouw: hoe is de hittehuishouding voor verschillende woningtypen?
• Gebruiker: welke doelgroepen (op wijkniveau) zijn het meest kwetsbaar voor hitte?

De beoogde resultaten van het onderzoek zijn:

1. Een handreiking met ‘hittelabels’ voor woningen. Met behulp van een hittelabel krijgen corporatie en/of bewoner inzicht in de hittekwetsbaarheid van een woning. Ook kan een handelingsperspectief bepaald worden voor het doen van aanpassingen door bewoners, aan de woning of in de omgeving.
2. Kaarten en labels die inzichtelijk maken waar de kwetsbare wijken en gebouwen zijn en wie de kwetsbare bewoners zijn. De kaarten laten zien in welke wijken de grootste problemen met hitte te verwachten zijn. Ook helpen ze gemeenten en corporaties bij het maken van keuzes en het uitvoeren van gerichte acties.
3. Inzicht in het effect van verduurzamingsmaatregelen op de ontwikkeling van hitte en de warmtevraag in woningen, en inzicht in het effect van adaptatiemaatregelen op gebouwen. Op basis hiervan worden adviezen geformuleerd voor de uitvoering van verduurzamingsmaatregelen.

Monitoring

In 2050 moet Nederland waterrobuust en klimaatbestendig ingericht zijn. Om dit doel te halen, ontwikkelen decentrale overheden uitvoeringsprogramma’s. Ook monitoren zij of de uitvoering ervan op schema ligt. Klimaatbestendigheid is niet direct te meten, daarom wordt gebruik gemaakt van indicatoren. Dit onderzoek richt zich op:

1. Het in beeld brengen van de indicatoren en de datasets die daarvoor nodig zijn (datastrategie). Wat is de monitoringsbehoefte (vraag) en wat is de databeschikbaarheid (aanbod)? De datastrategie bevat een handreiking waarin staat hoe het gat tussen vraag en aanbod verkleind kan worden.
2. Het visualiseren van de indicatoren voor bestuurders en specialisten. Hoe bereken je de indicatoren? Hoe visualiseer je de data, zodat het gebruikt kan worden in het werkproces?
3. De toepassing en toetsing in casestudies en opschaling. Op basis van de ervaringen met de casestudies wordt beschreven hoe monitoring zich de komende jaren doorontwikkelt.

Droogte en groen in stedelijk gebied

Voor gemeenten is het lastig bestaande kennis over en afgeronde onderzoeken naar droogte te vertalen naar praktische richtlijnen en handvatten. Dit onderzoek richt zich daarom op het vertalen van kennis naar praktische richtlijnen en handvatten. Gemeenten krijgen daarmee inzicht in de waterbalans in het stedelijk gebied en de effecten van groen en groenmaatregelen.

Recent afgeronde onderzoeken vormen de basis voor dit onderzoek. Vorig jaar werden factsheets opgesteld waarmee gemeenten inzicht kregen in maatregelen die gebruikt kunnen worden om stedelijk groen droogtebestendig te maken. Dit jaar gaat het onderzoek een stap verder en worden de factsheets vertaald naar praktische richtlijnen en handvatten in de vorm van een stappenplan. Met dit stappenplan kunnen gemeenten, afhankelijk van het ambitieniveau en beschikbare budget, de groenvoorziening droogtebestendiger (her)inrichten.

Stedelijke waterkwaliteit

Wat zijn de effecten van klimaatverandering op de waterkwaliteit in Nederland? En welke effecten kunnen adaptatiemaatregelen hebben op de waterkwaliteit? Wat betekenen die effecten voor de verschillende watersystemen? Dat zijn belangrijke vragen in dit onderzoek. Het consortium behandelt deze vragen per type watersysteem en beschrijft daarbij onder andere hoe je herkent wat de negatieve of positieve effecten kunnen zijn van adaptatiemaatregelen. Twee voorbeelden:

• Een voorbeeld van een adaptatiemaatregel met een mogelijk negatief effect op de waterkwaliteit is een wadi, die tijdelijke waterberging biedt na een hevige regenbui. Een negatief bijeffect van een wadi is vaak dat de waterkwaliteit erdoor verslechtert.
• Een voorbeeld van een adaptatiemaatregel met een positief effect op de waterkwaliteit is het plaatsen van bomen langs oppervlaktewater. De bomen zorgen lokaal voor een lagere watertemperatuur, wat gunstig is voor de waterkwaliteit.

Ook onderzoekt het consortium hoe je negatieve effecten op de waterkwaliteit kan verminderen. De onderzoekers maken hun inzichten per type watersysteem beschikbaar voor een brede doelgroep, waaronder ecologen, klimaat- en waterkwaliteitsdeskundigen, adviseurs ruimtelijke ordening, rioleurs en groenbeheerders.

Wateroverlast en hoogwater

De overstromingen in de zomer van 2021 staan centraal in dit onderzoek. Wat betekent deze gebeurtenis voor Nederland? Het onderzoek is een reactie op een aanbeveling vanuit de Beleidstafel Wateroverlast en Hoogwater: “Kom met een aanpak voor een landelijk beeld van regionale knelpunten als gevolg van wateroverlast en problemen rond waterveiligheid.” Dit onderzoek levert mogelijke bouwstenen op voor zo’n aanpak:

1. Samenstellen van de meest waarschijnlijke gebeurtenissen van bovenregionale omvang en impact.
2. Beschrijving van de bovenregionale effecten van een extreme neerslagsituatie op verschillende aspecten, zoals veiligheid, crisisbeheersing, landbouw en vitale objecten. Ontbreken er bijvoorbeeld ergens evacuatieroutes, zijn er genoeg pompen? Zorgt zo’n situatie voor een ernstige stagnatie van de voedselvoorziening? En moeten er bijvoorbeeld verpleegtehuizen worden ontruimd? De impact wijkt waarschijnlijk sterk af van een reguliere neerslagsituatie, gezien de schaal, duur van de overlast en keteneffecten. Dit onderzoekt laat zien in welke mate de impact afwijkt.
3. Beschrijving van de samenhang tussen en gebruik van de uitkomsten van de (boven)regionale en lokale stresstesten.

De aanpak wordt afgestemd op het antwoord op de hoofdvraag in dit onderzoek: leidt een bovenregionale hoogwatergebeurtenis zoals in de zomer van 2021 tot een significant andere impact dan de reeds bestaande inzichten in wateroverlast? En zo ja, voor welke aspecten is dat het geval?

Kennisbank Groenblauwe Netwerken

In de Kennisbank Groenblauwe Netwerken vind je wetenschappelijke onderzoeken over adaptatiemaatregelen. Ook bevat de kennisbank een database waarin je per maatregel onderzoeksresultaten vindt over de effectiviteit ervan en lees je meer over uitgevoerde maatregelen in de praktijk.

Dit onderzoek breidt de database van de Kennisbank Groenblauwe Netwerken verder uit met onderzoeksresultaten en praktijkervaringen. Nieuwe kennis wordt vertaald en toegevoegd aan de maatregelen, praktijkvoorbeelden worden uitgebreid. Het doel: het beschikbaar maken van meer informatie over de werking, effectiviteit en extra voordelen van maatregelen. De Kennisbank is interessant voor gemeenten, waterschappen, ontwerpbureaus, adviesbureaus, studenten en ontwikkelaars.

De Kennisbank bevat onderzoeksresultaten op het gebied van klimaatadaptatie van hogescholen, universiteiten en kennisinstellingen. Ook vind je in de praktijk geëvalueerde kennis over adaptatiemaatregelen terug in gerealiseerde projecten. De Kennisbank is bedoeld om centraal informatie te ontsluiten over de effectiviteit van maatregelen binnen de context van een project. Ook heeft dit onderzoeksvoorstel als doel om de continuïteit van Groenblauwe Netwerken, de beschikbaarheid in het publieke domein en de actualiteit en relevantie van de inhoud te waarborgen.

Meer informatie

De resultaten van de NKWK-onderzoeken worden gedeeld op dit kennisportaal. Op de pagina NKWK Klimaatbestendige Stad vind je meer informatie over de onderzoekslijn en de resultaten van eerder gepubliceerde onderzoeken.