Komende 10 jaar al voorbereiden op versnelde zeespiegelstijging

Gepubliceerd 5 oktober 2022

We weten dat de zeespiegel stijgt, maar hoe snel en hoeveel de zeespiegel verder zal stijgen is onzeker. Deltares onderzocht in het kader van het Kennisprogramma Zeespiegelstijging welke maatregelen Nederland nu kan nemen voor de zeespiegelstijging van de toekomst.

Zeespiegel kan sterker stijgen dan eerder verwacht

Hoe hoog en hoe snel de zeespiegel in de toekomst verder stijgt, hangt sterk af van hoe snel en hoe sterk de uitstoot van broeikasgassen wereldwijd wordt beperkt. Een andere factor die meespeelt is onzekerheid over het mogelijk versneld afbreken en smelten van de ijskappen op Antarctica. Er zijn steeds meer aanwijzingen dat de zeespiegel hoger kan uitkomen dan de bandbreedte die gebruikt is voor het adaptatieplan van het Deltaprogramma. Die was 0,3 tot 1 meter in 2100. Door de onzekerheid over het versneld afbreken en smelten van de ijskappen kan dat ook 2 meter worden, staat in het IPCC-rapport uit 2021.

Belangrijk om nu al voor te bereiden

Als de zeespiegel sneller gaat stijgen, vraagt dat waarschijnlijk pas vanaf de tweede helft van deze eeuw om ingrijpende maatregelen. Toch is het heel belangrijk om de komende 10 jaar al rekening te houden met een versnelde zeespiegelstijging, juist bij de grote investeringen die gepland zijn voor de woningbouw, landbouw en de energietransitie. Al deze opgaven samen vragen om grote integrale systeemveranderingen. Als je bij de investeringen in die opgaven genoeg rekening houdt met een toekomstige zeespiegelstijging, kun je schade, slachtoffers en dure aanpassingskosten voor toekomstige generaties voorkomen of beperken. Als je dat niet doet, kunnen die grote investeringen adaptatie in de toekomst juist bemoeilijken.

Bouwstenen voor waterveiligheid

De studie is een vervolg op eerdere analyses van Deltares over mogelijke gevolgen van een versnelde zeespiegelstijging en de oplossingsrichtingen. Die oplossingsrichtingen waren:

  • Beschermen – gesloten: de kust beschermen tegen overstromingen en erosie met harde of zachte maatregelen, waarbij rivierarmen worden afgesloten.
  • Beschermen – open: net als hierboven, maar de rivieren blijven in open verbinding met de zee.
  • Zeewaarts: nieuw, hoger land richting zee creëren om de delta te beschermen.
  • Meebewegen: landgebruik aanpassen aan zeespiegelstijging, aangepast bouwen en bouw verplaatsen.

In deze studie zijn bij elk van deze oplossingsrichtingen bouwstenen opgesteld. Deze bouwstenen bestaan uit 22 maatregelen die de gevolgen van hoogwater beperken. Later zullen deze maatregelen nog worden uitgebreid met maatregelen voor zoetwatervoorziening en natuur.

Afbeelding: Deltares. Eerste set van bouwstenen voor adaptatie aan zeespiegelstijging. Het gaat hier om fysieke maatregelen om de gevolgen van hoogwater te beperken. Deze bouwstenen worden later aangevuld met andere adaptatiemaatregelen.

Welke bouwstenen waar en wanneer?

Deltares heeft verkend waar deze bouwstenen toegepast kunnen worden, in welke combinatie en of het verstandig is om daar nu al mee te beginnen. Sommige keuzes zijn heel bepalend voor de keuze van een bepaald adaptatiepad voor de toekomst, zoals keuzes over de Maeslantkering en de inrichting van het rivierengebied. Maar er zijn ook een aantal maatregelen die in veel adaptatiepaden voorkomen, zoals het creëren van ruimte voor waterberging, afvoercapaciteit voor de rivieren en het vernatten van veenweidegebieden tegen bodemdaling. Deze maatregelen heten ook wel low-regret maatregelen: je kunt ze ook nemen als je nog geen keuze hebt gemaakt voor een bepaald adaptatiepad.

Dit onderzoek is gedaan binnen het Kennisprogramma Zeespiegelstijging. In het Kennisprogramma Zeespiegelstijging werken overheden, kennisinstellingen, bedrijven, maatschappelijke organisaties en betrokken burgers samen aan strategieën om voorbereid te zijn op een versnelde zeespiegelstijging. Opdrachtgevers zijn de Deltacommissaris en de Minister van Infrastructuur en Waterstaat. Dit rapport is onderdeel van spoor IV, dat zich richt op het handelingsperspectief voor een verre toekomst.