Het NK Tegelwippen gaat veel verder dan tuintjes vergroenen

Gepubliceerd 15 januari 2025

Het NK Tegelwippen wordt steeds succesvoller: er worden steeds meer tegels gewipt en er doen steeds meer gemeenten mee. Maar dat betekent ook dat er meer vragen komen vanuit gemeenten. Samen Klimaatbestendig heeft daarom in 2024 ongeveer 30 gemeenten begeleid bij het NK Tegelwippen. Wat heeft dat begeleidingstraject opgeleverd? Mirko van Ingen van Samen Klimaatbestendig vertelt erover, samen met Iris van de Mortel en Jules Bongers van de gemeente Venlo, winnaar van het NK Tegelwippen.

Hoe pakte Samen Klimaatbestendig het begeleidingstraject aan?

Mirko: “Dat deden we in drie fasen: eerst hielden we een online sessie met de winnaars van het NK Tegelwippen van vorig jaar. Daarin vroegen we wat hun succesfactoren en drempels waren. Daarnaast hebben we een steekproef gedaan onder 20 van de 200 gemeenten die meededen. Die hebben we gebeld met de vraag: waar lopen jullie tegenaan bij het NK Tegelwippen? Die online sessie en deze steekproef gaven ons inzicht in waar gemeenten begeleiding bij kunnen gebruiken. Uit de steekproef kwam vooral naar voren dat veel gemeenten weinig capaciteit hebben om het NK Tegelwippen te organiseren. En dat ze behoefte hebben aan tools waarmee ze in relatief weinig tijd toch een succesvolle campagne kunnen organiseren.”

Hoe kwamen jullie tot de 30 gemeenten die jullie in het traject hebben begeleid?

Mirko: “In fase 2 hielden we werksessies in drie regio’s: de regio Amstel, Gooi en Vecht, de regio Oost-Nederland en de regio Limburg. Die regio’s hebben we gekozen op basis van een oproep via de werkregio’s: welke gemeenten zouden willen meedoen aan een traject waarbij je begeleiding krijgt bij het NK Tegelwippen? In de regio Limburg zaten vijf gemeenten die heel graag wilden. Zij nodigden de andere gemeenten uit en maakten ze enthousiast.”

Hoe waren die regionale werksessies georganiseerd?

Mirko: “De werksessies zagen er in elke regio anders uit, omdat er overal verschillende behoeftes waren. Ook hebben we met sommige gemeenten veel meer gebeld, omdat ze meer vragen hadden. Die konden we soms direct helpen, maar we hebben ze ook weleens gekoppeld aan een gemeente elders in Nederland die bijvoorbeeld te maken had gehad met hetzelfde probleem.”

Regionale werksessie in de regio Amstel, Gooi en Vecht. Fotograaf: Remco Moen Marcar

Na de regionale werksessies hielden jullie drie landelijke webinars. Waar gingen die over?

Mirko: “De landelijke webinars gingen over het inzetten van een tegeltaxi, het hergebruiken van tegels, en het maken van een plan van aanpak om je NK tot een succes te brengen. Daar waren altijd sprekers bij uit gemeenten die meededen aan één van de begeleidingstrajecten. En voor elke webinar hadden we ook een checklist ontwikkeld, die gemeenten konden gebruiken.”

Wat zijn de belangrijkste lessen die uit het begeleidingstraject naar voren zijn gekomen?

Mirko: “Voor een succesvolle regionale samenwerking binnen het NK Tegelwippen is het cruciaal dat er ambassadeursgemeenten zijn. Gemeenten die het echt zelf willen. Dat was de succesfactor van het traject in Limburg: de vijf gemeenten die heel graag wilden, maakten de andere gemeenten enthousiast. Ook namen ze de leidende rol in de regio. Iets heel anders dat echt nodig is, is capaciteit. Die is er vooral bij kleinere gemeenten vaak weinig. Daardoor is het voor hen lastiger om een geveltuinactie of tegeltaxi te organiseren. Ook hebben ze vaak te weinig tijd om collega’s binnen de organisatie goed te betrekken en de gewipte tegels door te geven. Dat gaf soms ook een verkeerd beeld: het leek alsof ze minder succes hadden, terwijl ze toch veel tegels hadden gewipt. Door regionale samenwerking leren gemeenten van elkaar en wordt de kans op succes bij het NK Tegelwippen vergroot.”

Zijn dit ook de belangrijkste lessen voor Venlo, Iris en Jules?

Iris: “Ja, dit herkennen wij, zowel de succesfactoren als de drempels die kleine gemeenten ervaren. Kleinere buurgemeenten met weinig capaciteit vinden het waardevol om te horen hoe je een vergroeningsactie kunt organiseren, zodat ze zelf relatief weinig tijd kwijt zijn om een succesvolle actie op poten te zetten. Wijzelf konden weer leren van andere gemeenten, zoals Maastricht. Verder heeft de goede samenwerking binnen onze organisatie ons enorm geholpen. Hierdoor konden we onze capaciteit en middelen optimaal inzetten. Daarnaast is duurzaamheid een belangrijk thema in Venlo, waarvan klimaatadaptatie een essentieel onderdeel vormt. Dit maakte het mogelijk om gerichte stappen te zetten. En we hebben niet alleen inwoners gestimuleerd om tegels te wippen, maar ook collega’s!"

Gemeente Venlo was de winnaar van het NK Tegelwippen 2024. Foto: NK Tegelwippen

Hebben jullie daar bewust op ingezet, om collega’s mee te nemen bij het tegelwippen?

Jules: “Ja, omdat we een grote gemeente zijn, ervaren we vaak een afstand tussen beleid en realisatie & beheer. Het NK Tegelwippen heeft geholpen om deze afdelingen dichter bij elkaar te brengen. Ik ben beleidsmedewerker, maar kom uit het bedrijfsleven en ken daardoor de uitvoerende kant goed. Ik ben vaak naar beneden gelopen, naar de afdeling realisatie & beheer. Ook heb ik het tegelwippen op de agenda gezet van onze gezamenlijke overleggen. Daarnaast pakte de afdeling project- en procesmanagement het thema ook op bij de grotere gebiedsontwikkelingen. Dan kun je natuurlijk ineens heel veel tegels opgeven! Steeds meer collega’s kwamen vanaf toen bij mij om hun gewipte tegels op te geven. Dat was heel mooi, het ging echt leven in de hele organisatie.”

Mirko: “Ja, dat vonden wij fascinerend. Wij begonnen het begeleidingstraject met het idee dat het vooral ging over achtertuintegels. Maar we zagen dat het raakte aan veel bredere thema's in de gemeente, zoals lood in de bodem, vervuiling, groenvoorzieningen, de circulaire economie.”

Jules: “Bij ons bleef het ook niet beperkt tot het ruimtelijk domein. Zo hebben we met de afdeling sociaal domein samengewerkt aan groenblauwe schoolpleinen. De transformatie van die schoolpleinen was voor die afdeling een openbaring. Niet alleen de verandering van het schoolplein zelf: de kinderen krijgen nu ook buiten les, en leren meer over klimaatverandering. Ook andere gemeenten die meededen aan het begeleidingstraject bleken met groenblauwe schoolpleinen aan de slag te zijn gegaan. Het was mooi om ook hierover ervaringen uit te wisselen.”

Iris: “De groenblauwe schoolpleinen hebben we zo duurzaam mogelijk opgeknapt: de bankjes zijn bijvoorbeeld gemaakt van verwijderde tegels. Het was leuk om te horen dat een aantal andere gemeenten ook al met dat idee aan de slag was gegaan!”

Wat waren verder succesfactoren in Venlo?

Iris: “We hebben de communicatie rond vergroenen breed en structureel opgezet. Zo hebben we posters in bushokjes gehangen en krant- en radioadvertenties ingezet. Hiermee wilden we inwoners enthousiasmeren om te vergroenen. Daarnaast hebben we nieuwsberichten geplaatst op nu.venlo.nl en morgen.venlo.nl.

Ook vonden we het belangrijk om de inwoners te laten zien wat wij als gemeente doen om de openbare ruimte te vergroenen. We hebben voor- en nafoto’s gedeeld in nieuwsberichten. En we hebben in het centrum van Tegelen een groot bord geplaatst met daarop: Venlo doet mee aan het NK Tegelwippen. Hier vervangen we 30.464 tegels door groen. Zet jij ook de groene knop om?

Bord in centrum Tegelen en foto's voor en na van het Nolensplein. Foto's: Gemeente Venlo

Verder organiseerden we een buurtactie in Venlo Noord samen met IVN Natuureducatie. Tijdens de buurtactie konden inwoners verwijderde tegels in een container doen en ze kregen gratis biologische planten mee. Deze actie hielp buurtbewoners niet alleen hun omgeving te vergroenen, maar ze gingen ook met elkaar in gesprek. Na deze buurtactie hebben we een vergroeningsactie georganiseerd voor alle inwoners van Venlo. De verwijderde tegels konden ze laten ophalen door een tegeltaxi. En ze konden gratis een pakket met biologische planten aanvragen. De actie was een groot succes: in totaal zijn maar liefst 1.300 biologische plantenpakketten uitgedeeld!”

Mirko: “Een andere succesfactor in Limburg is dat de gemeenten het tegelwippen volgend jaar samen gaan organiseren, met de hele provincie. De gemeenten die meededen aan het begeleidingstraject hebben hiervoor een subsidie aangevraagd bij de provincie. Daarin stelden ze voor om een communicatiebureau in te schakelen en de communicatie helemaal samen op te zetten. Ook hebben ze met elkaar afgesproken dat elke gemeente een bepaald aantal uren zal besteden aan dit collectief.”

Iris: “We willen volgend jaar samen nieuwsberichten naar buiten brengen, want we hebben uiteindelijk dezelfde boodschap over hoe inwoners kunnen vergroenen en wat de voordelen ervan zijn. Het wordt een samenwerking van alle Limburgse gemeenten die willen meedoen. We proberen daarom nu zoveel mogelijk Limburgse gemeenten enthousiast te maken om zich aan te sluiten. ”

Tips om van je tegelwipactie een succes te maken

  1. Bepaal een specifiek en haalbaar doel, samen met collega’s.
  2. Wip tegels in zowel de private als de publieke ruimte.
  3. Maak één iemand trekker, maar zorg dat diegene niet alleen staat.
  4. Stem je doel af op de capaciteit die jouw gemeente heeft.
  5. Betrek andere afdelingen en teams binnen de gemeente.
  6. Betrek externe partners en bepaal wat hun rol is.
  7. Organiseer acties, subsidies en zet een tegeltaxi op.
  8. Betrek je communicatieafdeling, en gebruik de communicatie die beschikbaar is op nk-tegelwippen.nl.

Over Mirko, Iris en Jules

Mirko van Ingen is communitymanager tuinen bij Samen Klimaatbestendig. Samen met professionals uit zowel de publieke als private sector zet hij zich in voor meer groene en klimaatbestendige tuinen in Nederland. Iris van de Mortel is communicatiemedewerker Duurzaamheid bij de gemeente Venlo. Jules Bongers is beleidsmedewerker Groen, Natuur en Landschap bij de gemeente Venlo.


Mirko van Ingen. Fotograaf: Annelien Nijland

Iris van de Mortel

Iris van de Mortel

Jules Bongers, fotograaf: Paul Rous

Ook begeleiding bij het NK Tegelwippen?

Volgend jaar komt er een tweede begeleidingstraject om het NK Tegelwippen succesvol in te zetten. Ben jij een gemeente die wil tegelwippen komend jaar? En wil je meedoen aan dit traject? Meld je dan samen met minimaal 9 gemeenten in de buurt aan! Stuur hiervoor een mail naar Mirko via  ondersteuning@nk-tegelwippen.nl.