Veiligheid

Sinds 2007 is het thema klimaatverandering onderwerp van nationale veiligheid. In 2019 heeft de rijksoverheid de Nationale Veiligheid Strategie (NVS) uitgebracht. Ook daarin is veel aandacht voor de risico’s van klimaatverandering voor de veiligheid in Nederland.

Hoe kan de nationale veiligheid bedreigd worden?

De nationale veiligheid is de veiligheid van het Koninkrijk der Nederlanden en al haar inwoners. De nationale veiligheid kan op verschillende terreinen bedreigd worden: Nederland als onafhankelijke staat kan bedreigd worden, maar bijvoorbeeld ook individuen, de natuurlijke leefomgeving of de democratie kunnen bedreigd worden. En dat kan op verschillende manieren: bijvoorbeeld door terrorisme, militaire dreigingen, politieke instabiliteit, uitval van belangrijke informatiesystemen en klimaatverandering.

Wat staat er in de NVS over klimaatverandering?

De NVS (2019) besteedt veel aandacht aan het thema klimaatverandering. De inleiding van NVS begint zo:

´Klimaatverandering door de opwarming van de aarde stelt ons voor nieuwe uitdagingen. Naast kansen voor economische groei en maatschappelijke ontwikkeling, leiden deze ontwikkelingen ook tot nieuwe dimensies bij veiligheidsvraagstukken. Bovendien kunnen nieuwe (digitale) dreigingen zich soms snel ontwikkelen, en gevolgen hebben voor safety en security.´

En op pagina 22 staat er dit over klimaatverandering:

´De aarde warmt op en dit heeft gevolgen voor het klimaat. Verschijningsvormen van extreem weer die een risico kunnen gaan vormen voor de nationale veiligheid zijn met name extreme hagelbuien, hevige neerslag waarbij de hoeveelheid hemelwater niet verwerkt kan worden en coïncidentie waarbij twee fenomenen van extreem weer bij elkaar komen. Als tweede ontwikkeling wordt de opkomst van exoten relevant geacht. Planten en dieren uit zuidelijkere regio’s trekken verder noordwaarts. Mensen, planten en dieren kunnen door de opkomst van deze exoten te maken krijgen met nieuwe infectieziekten.´

Hoe bedreigt klimaatverandering de nationale veiligheid?

Klimaatverandering kan zowel direct als indirect invloed hebben op de veiligheid in Nederland:

Voorbeelden van directe invloed: natuurrampen die het gevolg zijn van extreem weer zoals warmte en droogte, zware stormen, hevige regenbuien. Een extra risico bij extreem weer is als 2 effecten samenkomen. Dit heet coïncidentie. Dat gebeurt bijvoorbeeld als het water van de grote rivieren te hoog is en er tegelijk een westerstorm is. Daardoor wordt het water vanuit de zee of het IJsselmeer omhoog geduwd en kunnen de rivieren het water niet afvoeren.
Voorbeelden van indirecte invloed: hittestress, watertekorten, nieuwe infectieziekten, meer verspreiding van ziektes, klimaatvluchtelingen en geopolitieke spanningen rondom het Arctisch gebied.

Wat doen we tegen gevolgen van klimaatverandering?

In het hoofdstuk ‘Onverminderde inzet op weerbaarheid’ staat hoe we ons moeten inzetten om de gevolgen van klimaatverandering zoveel mogelijk te voorkomen en hoe we ze moeten bestrijden:

´Nederland zet in op klimaatadaptatie en klimaatmigitatie, door onder andere maatregelen te nemen gericht op CO2-reductie en op een klimaatbestendig grond- en oppervlaktewatersysteem, ruimtelijke inrichting en grondgebruik.´ (p. 37)

Hoe gaan we om met droogte?

Dit staat er in de NVS over hoe we met de droogte moeten omgaan:

´Naar aanleiding van de aanhoudende droogte in 2018 zal ingezet worden op meer structurele maatregelen gericht op een klimaatbestendig grond- en oppervlaktewatersysteem, ruimtelijke inrichting en grondgebruik. Het watersysteem, dat nu vooral gericht is op het zo snel mogelijk afvoeren van overtollig water, moet beter toegerust worden op het vasthouden en infiltreren van water. Op deze manier kan het grondwater tijdens neerslagoverschotten tijdig worden aangevuld.´

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat werkt samen met alle waterpartners aan deze opdracht:

Het Deltaprogramma Zoetwater werkt uit hoeveel water er beschikbaar is.
Het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie werkt het thema droogte uit bij stressteksten en risico-dialogen.
Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit schrijft het beleid voor de actieprogramma’s Klimaatadaptatie Landbouw en Natuur.
Gemeenten en waterbeheerders voeren stresstesten uit en nemen maatregelen in de praktijk.
Provincies zorgen voor een klimaatbestendig watersysteem in de provinciale omgevingsvisies. Ze zorgen er ook voor dat gemeenten en waterschappen dit in hun beleid overnemen.

Hoe gaan we om met stijging van de zeespiegel?

De Zeespiegelmonitor 2022 toont aan dat de zeespiegel voor de Nederlandse kust door klimaatverandering sneller aan het stijgen is. Sinds 1993 stijgt de zeespiegel met 2,9 mm per jaar in plaats van met 1,86 mm per jaar daarvoor. Hoeveel en hoe snel de zeespiegel in de toekomst blijft stijgen, weten we niet. Dit hangt voor een deel af van het internationale klimaatbeleid. Het Nederlandse beleid is erop gericht om de doelstelling van het Akkoord van Parijs te halen: maximaal 2 graden wereldwijde temperatuurstijging. Daarnaast wil de overheid voorkomen dat er een watersnoodramp gebeurt, zoals in 1953. Of dat de rivieren overstromen zoals in de jaren ’90. In het Deltaprogramma staan de plannen hiervoor. De doelen zijn: