Waarom is het herstel van sponswerking belangrijk?
Door ontwikkelingen in de afgelopen eeuwen is het landschap minder in staat om water op te slaan en vast te houden. Dit zorgt voor minder waterbuffering, meer verdroging, en een grotere kans op droogte en wateroverlast. Klimaatverandering maakt dit probleem groter, met langere periodes van droogte en hevigere buien. Het herstellen van de natuurlijke sponswerking is noodzakelijk om Nederland beter te beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering.
Wat levert herstel op?
Een goed functionerende sponswerking draagt bij aan:
- Beperking van wateroverlast doordat water tijdelijk wordt vastgehouden in bodem, grondwater en natuurlijke laagtes.
- Minder droogte doordat er meer en langer water beschikbaar blijft, wat essentieel is voor landbouw, natuur en drinkwatervoorziening.
- Aanvulling van grondwater, wat essentieel is voor de lange termijnbeschikbaarheid van zoet water.
- Betere ecologische kwaliteit, omdat natte natuurgebieden en vochtige bodems beter behouden blijven.
- Klimaatbestendige inrichting van stad en land, als onderdeel van ruimtelijke adaptatie.
De afbeelding laat zien hoe het landschap eruitzag, hoe het nu functioneert en wat er mogelijk is als we de sponswerking herstellen.
Vroeger: een natuurlijk watersysteem
Er zijn bomen, grasvelden en een kronkelende rivier. Verspreid staan enkele kleine huizen. Het geheel oogt landelijk en rustig.
Nu: snelle afvoer en minder sponswerking
Het landschap is sterk veranderd door urbanisatie. Er zijn veel meer gebouwen en minder groen. De rivier is rechtgetrokken en er zijn kanalen toegevoegd.
Straks: een veerkrachtig landschap met sponswerking
Situatie waarin met een aantal maatregelen grondwaterstanden te verhogen en kwelstromen te versterken. Het gaat daarbij om de volgende type maatregelen: minder ontwateren, minder onttrekken, infiltreren oppervlaktewater. Voor deze maatregelen is aanpassing van het landgebruik nodig.
Verdroging
Verdroging ontstaat door menselijk handelen en betekent dat er te weinig grondwater van goede kwaliteit aanwezig is om de natuur in stand te houden. Verdroging heeft vaak als belangrijkste oorzaak dat verschillende gebruikers een gebied jarenlang ontwaterd hebben of water oppompen uit de bodem, waardoor de grondwaterstanden zakken en kwel wegvalt. Ook al valt het niet onder te term verdroging, structureel lagere grondwaterstanden kunnen ook leiden tot lagere landbouwopbrengsten, schade aan gebouwen/ funderingen/ cultureel erfgoed, droogval archeologische vondsten. Lagere grondwaterstanden en afname kwel leidt ook tot afname basisafvoer in beken (of droogval).
Droogte
Droogte ontstaat als er langere tijd minder regen valt dan normaal en/of er (daarnaast) meer water verdampt dan normaal. Er is dan een neerslagtekort. Vooral het (vroege) voorjaar en de zomers worden droger, zo blijkt uit de metingen en verwachtingen van het KNMI.
Meer informatie over droogte lees je in het Kennisdossier droogte.
Wateroverlast
Wateroverlast ontstaat door te veel neerslag in korte tijd of door langdurig hoge grondwaterstanden, met gevolgen voor landbouw, bebouwing en infrastructuur.
Meer informatie over wateroverlast lees je in het Kennisdossier wateroverlast.