Klimaatadaptatie in Zuid-Holland

In het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie hebben gemeenten, waterschappen, provincies en het Rijk afgesproken dat Nederland uiterlijk in 2050 klimaatbestendig en waterrobuust ingericht moet zijn. De rol van de provincies hierin is vooral stimulerend en ondersteunend richting gemeenten, waterschappen en lokale organisaties. Hoe vult de provincie Zuid-Holland deze rol in? Wat zijn de grootste uitdagingen voor de provincie? En hoever is Zuid-Holland met de ambities van het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie? Op deze pagina lees je daar meer over. Ook vind je hier een aantal voorbeelden van projecten waarbij de provincie betrokken is.

Als dichtbevolkte, laaggelegen deltaprovincie is Zuid-Holland kwetsbaar voor klimaatverandering. Er komen uitdagingen op dit gebied af, zoals wateroverlast, hittestress, verzilting en funderingsschade door bodemdaling. Deze uitdagingen kunnen alleen worden opgevangen als verschillende overheidslagen goed met elkaar samenwerken. De provincie heeft hierin een spilfunctie. Zuid-Holland gaat aan de slag met het vergroten van wateropvang en -vasthoudcapaciteit, het bieden van verkoelend groen, beschermen tegen overstroming en het vertragen van bodemdaling. Hiervoor zijn de komende decennia ingrijpende maatregelen nodig in wijken, natuurgebieden en aan oevers.

Hoe ondersteunt Zuid-Holland gemeenten, waterschappen en lokale partijen?

De provincie zorgt dat klimaatadaptatie een plek krijgt binnen de ruimtelijke plannen van de Zuid-Hollandse gemeenten. Ze analyseert de kansen en knelpunten, ondersteunt en faciliteert gemeenten en waterschappen om deze aan te pakken, en werkt intensief met hen samen. Zo bouwen ze samen aan een weerkrachtige provincie.

Voorbeelden van activiteiten van de provincie:

De provincie heeft in juni 2022 € 1 miljoen subsidie beschikbaar gesteld om klimaatmaatregelen te versnellen: €250.000 voor 2022 en €750.000 voor 2023. Deze subsidie kan onder meer worden aangevraagd door werkregio’s, gemeenten en waterschappen.
De provincie organiseert kennisbijeenkomsten voor het Zuid-Hollandse netwerk van partijen die werken aan klimaatadaptatie. Zeker in de eerste fase van het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie kwam de provincie daarmee tegemoet aan de grote behoefte van gemeenten om kennis op te doen en te delen.
In samenwerking met de (deels) Zuid-Hollandse waterschappen heeft de provincie de Zuid-Hollandse klimaatatlas Gemeenten gebruiken deze atlas als basis voor stresstesten, risicodialogen en uitvoeringsprogramma’s. En op verzoek van gemeenten worden er steeds nieuwe thema’s aan de atlas toegevoegd.
De provincie verbindt de betrokken partijen ook met andere sectoren en partners, zoals de bouwsector, woningbouwcorporaties, veiligheidsregio’s en regionale energiestrategieën.
De provincie brengt verschillende klimaatrisico’s onder de aandacht, zoals hittestress, veiligheid, bodemdaling en verlies aan biodiversiteit. Ook heeft ze aan de Omgevingsverordening Zuid-Holland een artikel toegevoegd: artikel 6.50 ‘Risico’s van klimaatverandering’. Daarmee vraagt de provincie om bij alle ruimtelijke plannen rekening te houden met de toenemende risico’s van wateroverlast door hevige neerslag, overstroming, hitte en droogte. En ze vraagt daarin om rekening te houden met de effecten van deze risico’s op mogelijke bodemdaling.
De provincie investeert in onderzoek, bijvoorbeeld naar financiering van klimaatadaptief bouwen of naar wateroverlast in steden. Ook investeert ze in innovatie, zoals de WaterStraat, het HittePlein en Urban Water Buffers.
Ze organiseert nieuwe vormen van samenwerking, zoals het Convenant Klimaatadaptief Bouwen.
Ze vertaalt onderzoek en klimaatscenario’s naar de situatie in Zuid-Holland.
De provincie heeft samen met de veiligheidsregio’s van Zuid-Holland voor gemeenten een handreiking (pdf, 3.8 MB) met tips en voorbeelden opgesteld om het thema veiligheid op te nemen in hun uitvoeringsagenda klimaatadaptatie.

Wat zijn de grootste uitdagingen voor Zuid-Holland?

In Zuid-Holland leiden de toenemende hoosbuien, droogte, hitte, bodemdaling en zeespiegelstijging tot andere problemen dan in andere provincies van Nederland. Zo leidt droogte op de zandgronden van de Veluwe tot grote problemen voor de natuur en landbouw, terwijl droogte in Zuid-Holland vooral leidt tot grote risico’s op funderingsschade. Om Zuid-Holland klimaatbestendig en waterrobuust te kunnen inrichten geeft de provincie prioriteit aan de volgende zes grote uitdagingen:

Hittestress in de steden
Waterschade in de steden
Funderingsschade in de steden
Verzilting
Overstromingsrisico’s
Veenoxidatie in het landelijk gebied

Gemeenten en waterschappen met vergelijkbare klimaatopgaven delen kennis en ervaringen op het gebied van deze uitdagingen in grotere en kleinere netwerken. Daarvan is de Community of Practice Klimaatadaptatie Zuidelijke Randstad het grootste netwerk.

Hoe ver is de provincie met de ambities van het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie?

Het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie is opgebouwd volgens zeven ambities. Om te bereiken dat Nederland in 2050 klimaatbestendig en waterrobuust is ingericht, hebben de overheden afgesproken om allemaal met deze ambities aan de slag te gaan. De provincie Zuid-Holland is aan de slag gegaan met de ambities ‘kwetsbaarheid in beeld brengen’, ‘risicodialoog voeren en strategie opstellen’, ‘uitvoeringsagenda opstellen’ en ‘reguleren en borgen’.

Stresstest in de vorm van een klimaatatlas

De provincie heeft samen met de waterschappen een eigen klimaatatlas ontwikkeld om de klimaatopgaven in beeld te brengen. Door de knelpunten gedetailleerd te bepalen, kunnen gemeenten in Zuid-Holland hun adaptatiestrategie concreet maken. En ze kunnen daardoor ook andere partijen, zoals bewoners, bedrijven en belangengroepen, beter betrekken bij de opgaven en mogelijke oplossingen.

Adaptatiestrategie

Met Weerkrachtig Zuid-Holland heeft de provincie in december 2018 een adaptatiestrategie gepresenteerd. De strategie toont de effecten van klimaatverandering op de provinciale taken en verantwoordelijkheden. Daarnaast beschrijft het document hoe de provincie met haar partners aan de slag wil om Zuid-Holland beter voor te bereiden op weersextremen en bodemdaling.

Tussenstand plannen adaptatiestrategie

In september 2020 heeft de provincie een ‘Tussenstand’ opgesteld. Daarin staat hoever de provincie dan is met alle plannen uit haar adaptatiestrategie. Op het kennisportaal vind je bij de tekst over de adaptatiestrategie van Zuid-Holland bij een aantal thema’s een samenvatting van deze tussenstand. Zie voor meer informatie en ook voor de tussenstand van de andere thema’s het document ‘Weerkrachtig Zuid-Holland Tussenstand 2020’.

Uitvoeringsagenda

De uitvoeringsagenda voor de periode 2021-2023 is een uitwerking van de eerdere adaptatiestrategie. Het maakt de ambities uit de strategie concreter door er acties aan te koppelen.

Reguleren en borgen: Convenant Klimaatadaptief Bouwen

Zuid-Holland heeft de ambitie om nieuwe woningen zoveel mogelijk klimaatadaptief te laten bouwen. Zij heeft daarom in 2018 het Convenant Klimaatadaptief Bouwen opgesteld. Naast de provincie hebben veel verschillende partijen het convenant ondertekend: bouwbedrijven, gemeenten, waterschappen, maatschappelijke organisaties, financiers en projectontwikkelaars. Het convenant stimuleert partijen om klimaatadaptief te bouwen en biedt daarvoor allerlei ondersteuning aan, in de vorm van een Leidraad Klimaatadaptief Bouwen, Borgingsdocumenten Klimaatadaptief Bouwen, etc.

Wat gebeurt er verder aan klimaatadaptatie in Zuid-Holland?

Naast een uitvoeringsagenda voor de provincie werkt Zuid-Holland ook mee aan uitvoeringsagenda’s van de tien DPRA-werkregio’s in Zuid-Holland, zoals medio 2021 voor de DPRA-werkregio Hoeksche Waard. En ze heeft een rapport opgesteld om klimaatadaptatie bij huurwoningen te stimuleren. Hieronder lees je er meer over.

Uitvoeringsagenda voor de Hoeksche Waard

Met de uitvoeringsagenda Hoeksche 4 werkt de provincie samen met gemeente Hoeksche Waard en waterschap Hollandse Delta aan acties en projecten om de Hoeksche Waard te beschermen tegen klimaatverandering. Op 30 september 2021 is de uitvoer hiervan gestart. Meer informatie lees je op website van gemeente Hoeksche Waard.

Klimaatbestendige huurwoningen

Samen met woningbouwcorporaties en partners zoals Groene Huisvesters werkt de provincie aan klimaatbestendige huurwoningen. De provincie heeft hiervoor met Groene Huisvesters en Samen Klimaatbestendig het rapport ‘Prestatieafspraken en klimaatadaptatie in Zuid-Holland’ samengesteld. Met het rapport willen ze overheden en woningcorporaties helpen om invulling te geven aan klimaatadaptatie en hierover goede afspraken met elkaar te maken. Het rapport bevat verschillende voorbeelden van klimaatadaptieve prestatieafspraken en tips om ze zelf op te stellen.