Oorzaken van de toenemende hitte
De aarde warmt op doordat we te veel broeikasgassen uitstoten. Hierdoor stijgen de temperaturen. Uit de KNMI’23-scenario’s blijkt dat niet alleen de gemiddelde temperatuur stijgt, maar dat ook de hitte-extremen toenemen. Vooral in sterk versteende gebieden is extreme hitte een probleem. Dit komt door het hitte-eilandeffect. Op deze pagina lees je meer over de oorzaken van de toenemende hitte en het hitte-eilandeffect.
Hoe zorgen broeikasgassen voor opwarming van de aarde?
De broeikasgassen in de atmosfeer houden de warmtestraling van de zon vast en zorgen voor een ‘natuurlijk’ broeikaseffect. Zonder dit effect zou de gemiddelde temperatuur op aarde 33 graden lager liggen. Door verschillende activiteiten van de mens, zoals de verbranding van fossiele brandstoffen en ontbossing, komen er meer broeikasgassen in de atmosfeer, waaronder CO2. Dit versterkt het broeikaseffect en zorgt voor de opwarming van de aarde.
Hoe sterk neemt de gemiddelde temperatuur toe?
Wereldwijd is de temperatuur rond 2023 gemiddeld 1,2 °C hoger dan in de periode 1850-1900. Voor Nederland is dat nog meer: het Klimaatdashboard van het KNMI laat zien dat de gemiddelde temperatuur in De Bilt tussen 1901 en 2023 met ongeveer 2,4 °C gestegen is. Ook zie je dat de gemiddelde temperatuur tussen 2014 en nu sterker lijkt te zijn toegenomen. De afbeelding hieronder toont de stand van zaken op 31 juli 2024. De helft van de temperatuurstijging in Nederland sinds begin vorige eeuw vond plaats in de afgelopen 30 jaar. Volgens de KNMI-klimaatscenario’s neemt de gemiddelde temperatuur in Nederland de komende jaren verder toe. Als je kijkt naar het Klimaatdashboard zal in het meest extreme scenario de temperatuur rond 2050 met nog eens 0,9 °C ten opzichte van het huidige klimaat zijn gestegen en rond 2100 met 3,6 °C. De opwarming is het grootst in de zomer en het kleinst in de winter en de lente.
Hoe sterk neemt extreme hitte toe?
De zomers krijgen meer tropische nachten, met een minimumtemperatuur van 20°C of hoger. In het extreme scenario neemt in De Bilt het aantal tropische nachten per zomer toe van 0,3 in het huidige klimaat tot 3 rond 2050 en tot 19 in 2100. Ook komen er meer zomerse dagen, met een maximumtemperatuur van 25°C of hoger. In het extreme scenario neemt in De Bilt het aantal zomerse dagen per jaar toe van 28 in het huidige klimaat tot 49 rond 2050 en 89 rond 2100.
Wil je weten hoe hitte op een bepaalde locatie zal toenemen door klimaatverandering? Ga dan naar de tool Klimaatscenario's van de Klimaateffectatlas en bekijk daar de indicator 'Hitte'. Hoe kwetsbaar een bepaalde locatie is, kun je zelf in kaart brengen met behulp van de Bijsluiter gestandaardiseerde stresstest.
Hoe ontstaat het hitte-eilandeffect?
In sterk versteende gebieden wordt het vaak warmer dan in het omliggende buitengebied doordat ze meer warmte vasthouden. Dit heet ook wel het hitte-eilandeffect. Dit effect neemt verder toe als steden en dorpen steeds meer verstenen. Het ‘hitte-eilandeffect’ wordt veroorzaakt door de volgende factoren:
- Stenige materialen absorberen zonnestraling, waardoor het materiaal opwarmt.
- Er is een gebrek aan verdamping door weinig groen en water. Daardoor wordt een groot deel van de zonnestraling omgezet in voelbare warmte.
- Verschillende menselijke activiteiten stoten warmte uit, bijvoorbeeld in industrie en huishoudens.
‘s Nachts is het verschil in temperatuur tussen stad en platteland het grootst. Dat komt doordat de stad na zonsondergang langzamer afkoelt dan het buitengebied. Het temperatuurverschil kan oplopen tot meer dan 7 graden. De sterkte van het hitte-eilandeffect in stedelijk gebied hangt vooral af van de hoeveelheid bebouwing, verharding en groen van het oppervlak. Verder speelt mee wat de verhouding is tussen gebouwhoogte en straatbreedte, en hoeveel warmte gebouwen en andere oppervlakken uitstralen naar de atmosfeer. Wat ook invloed heeft is in hoeverre een gebied open is zodat er wind doorheen kan waaien. De inrichting van een straat of wijk heeft dus invloed op de lokale temperatuur: de ene wijk veroorzaakt een sterker hitte-eilandeffect dan de andere. Lees meer over het hitte-eilandeffect en bekijk de kaart in de Atlas Leefomgeving.
